 |
|
|
นิตยสารสารคดี Feature Magazine
นิตยสารสำหรับครอบครัว |
www.sarakadee.com ISSN 0857-1538 |
 |
|
|
|
||
|
เครื่องยนต์ที่ส่งเสียงกระหึ่มขับเคลื่อนเรือหางยาวฝ่ากระแสน้ำเชี่ยว และสายน้ำวนของแม่น้ำสาละวิน ที่ยังคงห่มคลุมด้วยหมอกยามเช้า สายน้ำอันยิ่งใหญ่นี้ไหลผ่านเขาสูงที่ปกคลุมด้วยป่าทึบ เป็นเส้นแบ่งพรมแดนไทย-พม่านับเป็นระยะทางหลายร้อยไมล์ จากจุดนี้ไปอีกไม่กี่ไมล์ มีกองกำลังรักษาการณ์ของทหารพม่า ตั้งอยู่บนเนินเหนือหาดทรายสีเทา เรือหางยาวเบาเครื่องลง นักรบชาวกะเหรี่ยงคนหนึ่งคลี่ผ้าใบพลาสติกคลุมร่างของ แชนนอน อลิสสัน ชายร่างสูงกว่า ๑๘๐ เซนติเมตร ศีรษะใหญ่ ผิวสีชมพู และตัวโตเหมือนนักรักบี้ ซึ่งนอนราบอยู่ที่ท้องเรือ เพื่อไม่ให้ตกเป็นเป้าของพลแม่นปืนพม่า เพียงไม่ถึง ๔๘ ชั่วโมงก่อนหน้า ชาวอเมริกันวัย ๓๙ ปีผู้นี้ได้ละจากงานทันตแพทย์ และจากครอบครัวของเขาในเมืองแมนเดอวิลล์ รัฐลุยเซียนา แชนนอนจูบลาซูซาน-ภรรยา และลูกอีกสามคน แล้วออกเดินทางไปเมืองซานฟรานซิสโก เพื่อต่อเครื่องบินอีกหลายลำ ที่พาเขาสู่การเดินทางอันยาวนานและน่าเบื่อหน่ายกว่า ๓๐ ชั่วโมง |
|||||
 |
ณ สนามบินกรุงเทพฯ เจ้าหน้าที่ศุลกากรประหลาดใจกับกล่องอะลูมิเนียมต่าง ๆ กระเป๋าที่เต็มไปด้วยอุปกรณ์ทางการแพทย์ของแชนนอน เจ้าหน้าที่ศุลกากรใช้เวลากว่า ๓ ชั่วโมงในการค้นอุปกรณ์เหล่านั้นอย่างละเอียดลออ แชนนอนเล่าว่า "พวกเขาถามว่าผมทำธุรกิจหรือ ผมก็บอกว่า อุปกรณ์พวกนี้เอาไว้ใช้ในภารกิจให้ความช่วยเหลือทางมนุษยธรรม เขาก็เลยให้ผมมา" แชนนอนทำเป็นลืมบอกเจ้าหน้าที่ศุลกากรว่า ภารกิจนั้นจะปฏิบัติในพม่า--หลังจากที่เขาได้ลักลอบข้ามพรมแดนไทยไปแล้ว |
||||
 |
คนที่ร่วมเดินทางไปในครั้งนี้ด้วยอีกคน คือ พอทู--ชื่อภาษากะเหรี่ยงที่มีความหมายว่า "ดอกไม้สีทอง" พยาบาลชาวกะเหรี่ยงวัย ๓๑ ปีผู้นี้ เป็นเสมือนสัญลักษณ์ของความมุ่งมั่นของคนรุ่นใหม่ในสายตาของชาวกะเหรี่ยง หญิงสาวที่พูดจาเปิดเผยกว่าใครผู้นี้
เริ่มเป็นส่วนหนึ่งของภารกิจอันตราย ในเขตแดนของศัตรูเมื่อสองสามปีก่อน ประวัติสั้น ๆ ของเธอเต็มไปด้วยเรื่องราวที่ทั้งน่าทึ่งและน่าเศร้า ในปี ๒๕๓๕ ขณะที่เธอตั้งท้องได้สามเดือน สามีซึ่งเป็นทหารกะเหรี่ยงถูกฆ่าตายต่อหน้าต่อตา พอทูถูกคุมขังและคลอดลูกชายในคุก เธอจึงต้องฝากลูกน้อยให้แม่สามีช่วยเลี้ยง หลังจากที่ได้รับการปล่อยตัว พอทูถูกเพื่อนชาวกะเหรี่ยงสงสัยว่าเป็นสายลับ เพราะตอนที่อยู่ในคุกเธอสนิทกับชาวพม่าคนหนึ่ง
เธอรอดพ้นการถูกนินทามาได้ โดยความช่วยเหลือของผู้นำกะเหรี่ยงที่เป็นที่เคารพผู้หนึ่ง ซึ่งรับเธอเป็นบุตรบุญธรรม หากเรื่องเช่นนี้เกิดขึ้นกับคนอื่น เขาอาจจะมีชีวิตไปวัน ๆ โดยไม่คิดทำอะไร แต่นั่นไม่ใช่พอทู เนื่องจากเธอไม่สามารถขจัดความทรงจำเกี่ยวกับเรื่องน่าเศร้าที่ทำลายวัยเด็กของเธอไปได้ เรื่องราวนั้นเกิดในหมู่บ้านแห่งหนึ่งของภาคตะนาวศรีทางตอนใต้ของพม่า ที่ซึ่งลูกสาวชาวนาอย่างเธอฝันเพียงอยากเล่นตุ๊กตากับเด็กคนอื่น ๆ เธอเล่าให้ฟังว่า "มีเรื่องมากมายที่พวกทหารพม่าก่อขึ้น พวกเขามักจะมาที่หมู่บ้านของฉัน และขโมยข้าวและไก่ไป พวกผู้ชายถูกบังคับให้เป็นลูกหาบ ใครขัดขืนก็จะถูกทุบตี" หลังจากนั้น ภายหลังเข้ารับการฝึกเป็นพยาบาล กับหน่วยแพทย์ที่ค่ายผู้ลี้ภัยบริเวณชายแดนอยู่สองสามปี เธอก็ตัดสินใจที่จะช่วยเหลือชาวกะเหรี่ยง ผู้พลัดถิ่นภายในประเทศพม่า และผู้ลี้ภัยในประเทศไทย ซึ่งมีเด็ก ๆ จำนวนมากที่กำลังจะตาย เพราะไม่ได้รับการดูแล และไม่ได้รับการรักษาด้วยยาพื้นฐาน |
||||
 |
แชนนอน พอทู และคณะ เริ่มไต่เขาสูง ๓,๐๐๐ ฟุต ที่กั้นระหว่างแม่น้ำสาละวินกับแม่น้ำโยนซาลิน--แม่น้ำที่งดงามมากอีกสายหนึ่ง แชนนอนซึ่งได้รับปืนพก .๔๕ มม. จากผู้นำกะเหรี่ยง กล่าวว่า "ในกรณีร้ายแรงที่สุด ผมอาจต้องเผชิญหน้ากับทหารพม่า" เขายิ้ม แชนนอนสวมชุดและอุปกรณ์หน่วยรบพิเศษที่เขาเคยทำงาน กางเกงขาสั้นสีกากี เสื้อยืดไม่มีแขน หมวกพราง และรองเท้าบูตทหาร หลอดพลาสติกงอโผล่ออกมาจากกระเป๋าพลาสติกนุ่ม ๆ ที่เติมน้ำไว้ และผูกติดไว้กับกระเป๋าอันหนักอึ้งของเขาให้สูงขึ้นมาถึงระดับไหล่ เพื่อที่เขาจะได้จิบน้ำได้ขณะเดิน ลูกหาบที่เดินตามหลังแบกสัมภาระหนักอึ้งอันประกอบด้วยกล่องพลาสติกสีแดงและเทา ในกล่องพวกนั้นมีเข็มฉีดยาชา กรรไกร ที่ขูดฟัน ช้อนตักยา ซึ่งแชนนอนบรรจุไว้อย่างประหยัดเนื้อที่ที่สุด อุปกรณ์ชิ้นสำคัญคือที่กรอฟันแบบพกพาได้ มันเป็นอุปกรณ์พิเศษใช้กับแบตเตอรี่ ๑๒
โวลต์ที่แชนนอนออกแบบมาเป็นการเฉพาะ สำหรับการเดินทางครั้งนี้ เขากล่าวติดตลกว่า "มันอาจจะมีเพียงชิ้นเดียวในโลกนี้ก็ได้ ผมน่าจะจดสิทธิบัตรไว้นะ" ราวเที่ยง คณะได้เดินทางมาพบผู้พลัดถิ่นประมาณ ๒๐ คน ที่หลบหนีจาก แม ชอง วิน หนึ่งในพื้นที่ที่เรียกว่า "ที่พักพิง" (relocation site) หรือชุมชนที่ถูกตั้งขึ้นในพื้นราบ บริเวณที่กองทัพพม่ากวาดต้อนชาวนา ให้มาอาศัยอยู่รวมกันภายใต้การควบคุมอย่างเข้มงวด หลังจากที่ได้ทำลายหมู่บ้านของพวกเขาไปแล้ว ซอพลอ หนึ่งในผู้พลัดถิ่นเล่าให้ฟังว่า "เราถูกบังคับให้ทำงานให้พวกทหาร ต้องตัดไม้ไผ่ ทำความสะอาดค่ายทหาร ไปหาน้ำ เรายังต้องทำรั้วล้อมรอบบริเวณที่เป็นเหมือนคุกของเราเองด้วยซ้ำ" ซอพลอมีจุดมุ่งหมายเพียงอย่างเดียว คือไปให้ถึงค่ายผู้ลี้ภัยตามแนวชายแดนไทยค่ายใดค่ายหนึ่ง ซึ่งทั้งหมดมีผู้ลี้ภัยอาศัยอยู่มากกว่า ๑๒๐,๐๐๐ คน |
||||
 |
ทีมแพทย์กะเหรี่ยงจัดการตรวจคนไข้อย่างรวดเร็วโดยใช้พื้นต่างเตียง ชายคนหนึ่งมีม้ามโต เด็กป่วยเป็นมาลาเรีย หลายต่อหลายคนเป็นโรคติดต่อที่แพร่ระบาดในหมู่ผู้พลัดถิ่น |
||||
 |
จากการเดินทางสามครั้งกับกลุ่มกะเหรี่ยง แชนนอนสารภาพว่าเขา "ไม่เก่งในการเรียนรู้ภาษาอื่น" คำภาษากะเหรี่ยงคำเดียวที่เขาจำได้คือ "ซาฮา" ซึ่งแปลว่า "เจ็บไหม" เขากล่าวติดตลกว่า "ถึงผมจะพูดได้แค่คำเดียว แต่ก็เป็นคำที่สำคัญที่สุดสำหรับหมอฟันไม่ใช่หรือครับ" แชนนอนไม่ได้เดินทางข้ามมหาสมุทรแปซิฟิก มาเพียงเพื่อถอนฟันที่เสีย จากการเคี้ยวหมากเท่านั้น เขายังมาที่นี่เพื่อฝึกการทำฟันให้แก่แพทย์กะเหรี่ยงด้วย แชนนอนบอกว่า "พวกเขามีความสามารถสูง ภาพพวกเขาทำงานภาคสนามนี่ถือเป็นสิ่งยิ่งใหญ่ทีเดียว" ภาพที่เห็นอยู่ไม่ห่างจากห้องตรวจฟันของแชนนอนที่สร้างด้วยไม้ไผ่ ช่วยยืนยันคำพูดของแชนนอนได้ อีเลียด บุรุษพยาบาลวัย ๓๐ ปี ที่ได้รับการอบรมจากองค์กรแพทย์ไร้พรมแดนที่ชายแดน กำลังยุ่งอยู่กับการถอนเศษกระสุนออกจากต้นขาของทหารคนหนึ่งโดยใช้แค่ยาชาพื้นบ้าน อีเลียดสามารถผ่าตัดอวัยวะ ทำคลอด และรักษาปัญหาสุขภาพอื่นที่เกิดในป่า เขาใช้เวลา ๒๕ นาทีพอดีในการผ่าตัด รวมถึงการเย็บแผลอย่างประณีต หลังจากนั้นก็เป็นคราวของพอทูที่จะเรียนเทคนิคการถอนฟันและอุดฟันจากแชนนอน |
||||
|
ทันตแพทย์ชาวอเมริกันผู้นี้บอกว่า "ผมอยากจะใช้เวลากับคนเหล่านี้ให้มากกว่านี้ ผมกับภรรยาและลูกปรึกษากันบ่อยครั้งขึ้น ถึงเรื่องการมาอยู่เมืองไทยสักปีละสองสามเดือน แต่ก่อนอื่นผมต้องหาทันตแพทย์สักคนมาทำงานแทนผมที่ลุยเซียนาก่อน" ในวันต่อ ๆ มา คณะแพทย์ได้เดินทางลึกเข้าไปทางตะวันตกมากขึ้น และข้ามที่ราบใหญ่ที่ล้อมรอบด้วยหน้าผาหินปูน และป่าบริสุทธิ์ชนิดที่อาจทำให้บริษัททัวร์ตะลึงได้ เมื่อคณะเดินทางมาใกล้แม่น้ำบีเล ซึ่งเป็นพรมแดนธรรมชาติที่กั้นระหว่างสองจังหวัด ก็พบกลุ่มผู้พลัดถิ่นที่หลั่งไหลกันเข้ามา พวกเขาข้ามแม่น้ำมาแล้วและพักอยู่ในป่า กระจายกันเป็นกลุ่มเล็ก ๆ ราวกับนกในรังที่ตื่นกลัว หัวหน้าครอบครัวหนึ่งอธิบายว่า "นี่เป็นมาตรการความปลอดภัยที่ง่ายที่สุด ยิ่งเรากระจายกันอยู่เท่าไร ความเสี่ยงที่ศัตรูจะเห็นเราก็น้อยลงเท่านั้น" ยามค่ำคืน ท่ามกลางเสียงลมพัดแรงและเสียงร้องแหบห้าวของหมู่ลิง เราสามารถได้ยินเสียงไอโขลก ๆ ผสานกับเสียงขากถ่มของผู้พลัดถิ่นได้ชัดเจน เช้าวันต่อมา เจ้าหน้าที่วิทยุละล่ำละลักส่งข่าวมาทางวิทยุสื่อสาร จากตอนแรกที่ยังเป็นเพียงข่าวโคมลอย ก็ได้รับการยืนยันว่ามีคณะของผู้พลัดถิ่นมากกว่า ๒๐๐ คนกำลังจะเดินมาถึงแม่น้ำบีเลวันนี้ พอบ่ายแก่ ๆ พวกเขาก็ปรากฏตัวขึ้นโดยคณะแพทย์ไม่ทันตั้งตัว ผู้อพยพเดินเป็นแถวเบียดกันมาตามทางเดินที่รกด้วยพุ่มไม้และหญ้าสูง ผู้ชายแบกตะกร้าหวายใส่ข้าว หม้อไหและเครื่องครัว ส่วนพวกผู้หญิงก็เดินหลังงอ เพราะแบกเด็กเล็กที่ถูกผูกติดไว้กับกองเสื้อผ้าและของใช้ส่วนตัวอื่น ๆ คนแก่ที่อ่อนแรงเกินกว่าจะแบกอะไรได้แม้กระทั่งจะพยุงตัวเอง ก็ใช้ท่อนไม้ต่างไม้เท้าเดินกะโผลกกะเผลกมา พวกเขาเดินกันมาอย่างเงียบเชียบผิดปรกติ มีร่องรอยของความหวาดกลัวบนใบหน้า พวกเขายังต้องเดินไปอีกห้าหรือหกวันจึงจะไปถึงค่ายผู้ลี้ภัยที่ชายแดนไทย คนอ่อนแอถูกทิ้งไว้ข้างหลังในจุดที่เดินผ่านมาแล้วราวหนึ่งวันให้ทหารกะเหรี่ยงดูแล |
|||||
 |
ขณะนั้นเริ่มจะมืดแล้ว กลุ่มผู้พลัดถิ่นจึงต้องเร่งข้ามแม่น้ำบีเล ทารกคนหนึ่งร้องจ้าขึ้นมาทำลายความเงียบ ชายชราคนหนึ่งเกือบจะลื่นล้มไปกับกระแสน้ำเชี่ยว
เมื่อพวกเขาข้ามแม่น้ำไปถึงอีกฝั่ง ซึ่งค่อนข้างจะปลอดภัยกว่า ก็รีบกระจายกันไปหาฟืนในป่า ต้มน้ำ และเตรียมที่พักสำหรับคืนนั้น ซอบอทู หัวหน้ากลุ่ม บอกว่า "กองทหาร SPDC (รัฐบาลพม่า) โจมตีหมู่บ้านของพวกเราในเมืองฉ่วยจิน แล้วบังคับให้พวกเราทำงานให้มัน เราเลยไม่มีเวลาหาเลี้ยงตัวเอง" ชาวบ้านจึงเริ่มหนีออกจากหมู่บ้านในเดือนมีนาคม ๒๕๔๓ |
||||
ที่มาของปัญหาผู้พลัดถิ่นในประเทศพม่า |
|||||
 |
นับตั้งแต่สหภาพพม่าได้รับเอกราชจากอังกฤษเมื่อวันที่ ๔ มกราคม ๒๔๙๑ ปัญหาใหญ่ที่สหภาพพม่าต้องเผชิญ คือ การเรียกร้องของชนกลุ่มน้อยที่ต้องการอำนาจในการปกครองตนเอง ทั้งนี้เพราะรัฐบาลพม่าได้ตกลงกับชนกลุ่มน้อย (ยกเว้นกะเหรี่ยง) ในสนธิสัญญาปางหลวงว่า หลังได้รับเอกราชแล้วจะอยู่ร่วมกันภายใต้ชื่อ "สหภาพพม่า" เป็นเวลา ๑๐ ปี จากนั้นจึงแยกตัวกันเป็นอิสระ ทว่าเมื่อครบกำหนดในปี ๒๕๐๑ รัฐบาลพม่ากลับไม่ปฏิบัติตามสัญญา คือ ไม่ยอมให้ชนกลุ่มน้อยแยกตัวเป็นอิสระ ในทางตรงกันข้าม กลับส่งทหารเข้าไปประจำการในพื้นที่ของชนกลุ่มน้อย เนื่องจากอูนุ นายกรัฐมนตรีของพม่าในขณะนั้น ได้ขอให้กองทัพทหารโดยการนำของนายพลเนวิน เข้ามาช่วยปกครองประเทศชั่วคราวเป็นเวลา ๒ ปี ซึ่งเป็นเสมือนการปูทางให้ทหารเข้าปกครองประเทศเป็นการถาวรในเวลาต่อมา กล่าวคือ หลังจากอูนุกลับมาเป็นผู้นำอีกครั้งในปี ๒๕๐๓ อีกสองปีต่อมานายพลเนวินก็ก่อรัฐประหารยึดอำนาจจากอูนุ ขึ้นเป็นผู้นำสูงสุดในการปกครองพม่าด้วยระบอบสังคมนิยมติดต่อกันมาเป็นเวลานานถึง ๒๖ ปี และสิ้นสุดอำนาจหลังจากขบวนการนักศึกษาและประชาชน ลุกฮือขึ้นเรียกร้องประชาธิปไตยในปี ๒๕๓๑ สามเดือนต่อมา รสช.พม่า หรือ SLORC (State Law and Order Restoration Council) ก็ทำการยึดอำนาจ ปกครองด้วยเผด็จการทหารนับแต่นั้นเป็นต้นมา (ปัจจุบันเปลี่ยนจาก SLORC เป็น SPDC หรือ State Peace and Development Council) | ||||
 |
ในด้านความสัมพันธ์กับชนกลุ่มน้อย นอกจากรัฐบาลทหารจะไม่ยอมให้ชนกลุ่มน้อยแยกตัวเป็นอิสระแล้ว ยังละเมิดสิทธิมนุษยชนในพื้นที่ของชนกลุ่มน้อยอย่างรุนแรง ชนกลุ่มน้อยจึงตั้งกองกำลังของตนเองขึ้นสู้รบกับทหารพม่าในทุกพื้นที่ ส่งผลให้เกิดสงครามกลางเมืองระหว่างชนกลุ่มน้อยกับรัฐบาลพม่ายืดเยื้อยาวนานหลายสิบปี และในช่วงปลายสมัยของรัฐบาลเนวิน กองทัพพม่าก็ปราบปรามชนกลุ่มน้อยในทุกวิถีทาง ทั้งปราบปรามด้วยกำลังอาวุธ การเจรจาหยุดยิง
และใช้แผนยุทธศาสตร์ตัดทั้งเงินทุนและแหล่งอาหาร ที่ชาวบ้านจะนำไปสนับสนุนกองกำลังชนกลุ่มน้อย โดยโยกย้ายชาวบ้าน ในหมู่บ้านออกไปพ้นรัศมีการติดต่อ
กับกองกำลังชนกลุ่มน้อย คือย้ายหมู่บ้านทั้งหมู่บ้านออกไปอยู่ในพื้นที่ที่ทหารพม่า สามารถควบคุมได้ง่าย ที่ทหารพม่าเรียกว่า "ศูนย์พักพิง" ซึ่งเป็นชุมชนที่สร้างขึ้นในที่ราบ ล้อมรั้วไม้ไผ่และวางกับระเบิดป้องกันไม่ให้ชาวบ้านออกไปหาอาหารไกล ๆ แล้วแอบส่งเสบียงไปให้กองกำลังชนกลุ่มน้อยที่เคลื่อนไหวอยู่ในป่า ชาวบ้านที่ทนอยู่ในศูนย์พักพิงไม่ได้จึงแอบหนีเข้าไปอาศัยอยู่ในป่าลึก ทำเพิงพักชั่วคราว และเคลื่อนย้ายไปเรื่อย ๆ เมื่อรู้ว่าทหารพม่ากำลังใกล้เข้ามา ชาวบ้านเหล่านี้จึงกลายเป็นผู้พลัดถิ่นในประเทศ หรือ IDPs (Internally Displaced People) โดยส่วนใหญ่จะซ่อนตัวในป่าใกล้ชายแดนไทย แม้ว่าปัจจุบันรัฐบาลพม่าจะเจรจาหยุดยิงกับชนกลุ่มน้อยได้เกือบหมดแล้ว แต่ตามป่าลึกในหลายพื้นที่ยังคงมีการสู้รบแบบกองโจรอยู่ การโยกย้ายชาวบ้านจากหมู่บ้านชนบทจึงยังดำเนินต่อไป อาทิ พื้นที่ตอนกลางและตอนใต้ของรัฐฉาน ซึ่งเป็นพื้นที่ของกองกำลังกู้ชาติไทยใหญ่โดยการนำของเจ้ายอดศึก หรือ SSA (Shan State Army) พื้นที่ในรัฐกะเหรี่ยงโดยการนำของนายพลโบเมียะ และพื้นที่ในรัฐคะเรนนี (กะเหรี่ยงแดง) เป็นต้น ด้วยเหตุนี้ตามราวป่าตลอดแนวชายแดนไทย-พม่า จึงเต็มไปด้วยชนกลุ่มน้อยผู้พลัดถิ่นในประเทศที่พร้อมจะข้ามแดน มาเป็นผู้อพยพในประเทศอยู่ทุกเมื่อ (ข้อมูลจากหนังสือ พม่า : ประวัติศาสตร์และการเมือง โดย ชาญวิทย์ เกษตรศิริ) |