Mural Painting of Wat Phumin in Nan: a Recent Study ... Jirasak Dejwongya

วิวัฒนาการและประติมานวิทยา จิตรกรรมโลกสัณฐาน เบื้องหลังพระประธาน ... รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล

The Evolution and Meaning of the Mural Paintings behind the Principal Buddha Image... Rungroj Piromanukul

Four Decades of the Delusion: The Mural Painting of Royal Ceremony in 9th Lunar Month at Wat Ratchapradit... Chatbongkot Sriwattanasan

The World Conqueror as the World Renouncer: King Naresuan the Great's Life in the Mural Paintings of Wat Suwandararam... Wilairat Yongrot

Mahanaradakassapa Jataka on a Sema from Kuchinarai, Kalasin... Arunsak Kingmani

     ชื่อวัดภูมินทร์ปรากฏในหลักฐานเอกสารครั้งแรกประมาณ พ.ศ.๒๑๔๖ โดยมีความที่เกี่ยวเนื่องในสมัยเมื่อครั้งเจ้าเจตบุตรพรหมมินทร์ รบกับมังนรธาช่อจากเชียงใหม่
    เอกสารกล่าวว่าทัพพม่าจากเชียงใหม่สามารถเข้าตีเมืองน่านได้ และจับเอาเจ้าเจตบุตรฯ ไปเชียงใหม่ ส่วนเจ้าน้ำบ่อ อนุชาของเจ้าเจตบุตรฯ ถูกพม่าทรมานจนตาย พม่าจึงได้นำศพเจ้าน้ำบ่อไปทิ้งในบ่อน้ำวัดภูมินทร์1
    ต่อมาราว พ.ศ.๒๒๔๗ ในสมัยพระเมืองราชาครองเมืองน่าน มีความพยายามจะฟื้นม่าน ทัพพม่าจึงยกเข้าตีเมืองน่าน เผาทำลายพระพุทธรูปเจ้าวัดภูมินทร์องค์ตะวันตก2
    วัดภูมินทร์ปรากฏชื่ออีกครั้งหนึ่งในรัชกาลพระเจ้าอนันตวรฤิทธิเดช เมื่อ พ.ศ.๒๔๑๐  ข้อความในเอกสารระบุว่าพระเจ้าอนันตวรฤิทธิเดชโปรดฯ ให้สร้างวิหารหลวงวัดภูมินทร์ และฉลองเมื่อเดือนหก เพ็ญ โดยให้รายละเอียดค่าใช้จ่ายว่า 
    "เหล็กเสี้ยงสามหมื่น ทองเสี้ยงหกพันปายหนึ่งร้อย แก้วเสี้ยงสามแสนสามหมื่นสองพัน คำปิวเสี้ยงห้าหมื่นสี่พันเจ็ดร้อย รักเสี้ยง ๓๕ ไหปาย ๑๖ กระบอก หางเสี้ยง ๑๘ ห่อ น้ำมันสมสะทายเสี้ยง ๒๐ ไห น้ำอ้อยเสี้ยงตื้อหกแสนห้าหมื่น ปูนเสี้ยง ๒ ตื้อสี่ล้านสามแสนห้าหมื่น จ้างช่างเลื่อยไม้เงินตราเสี้ยง ๕ ชั่ง เงินแถบเสี้ยง ๓๐๐ แถบแล" 
    การสร้างวิหารวัดภูมินทร์ระบุในเอกสารว่าแล้วเสร็จในปี พ.ศ.๒๔๑๗ 3 ต่อมาในปี พ.ศ.๒๔๒๙ C.E.W. Stringer กงศุลอังกฤษประจำเชียงใหม่ได้เดินทางไปน่าน และระบุว่า "วัดที่สำคัญในเมืองได้แก่ วัดภูมินทราชา ที่มีพระพุทธรูปสี่องค์อยู่ตรงกลาง ที่นี่เราได้พบกับพระแก่ๆ องค์หนึ่งซึ่งเคยเดินทางไปอังกฤษเมื่อ ๓ - ๔ ปีที่แล้วพร้อมกับชาวพม่าที่ไปขายอัญมณ"4
    วิหารวัดภูมินทร์ (รูปที่ ๑) เป็นอาคารที่มีแผนผังแบบจตุรมุข  พบเพียงไม่กี่แห่งในล้านนา เข้าใจว่าใช้เป็นทั้งวิหารและอุโบสถในหลังเดียวกัน พื้นที่อุโบสถคงจะวางตัวอยู่ในแนวเหนือ - ใต้ เพราะยึดถือตามแนวของใบเสมา ส่วนวิหารคงวางตามแนวตะวันตก - ตะวันออก เข้าใจว่าการปฏิสังขรณ์ครั้งใหญ่ในสมัยพระเจ้าอนันตวรฤิทธิเดชคงจะได้ถมพื้นที่เดิมขึ้นมาสูงมากจนเกือบถึงระดับยอดของใบเสมา5 
    บันไดทางขึ้นสู่วิหารมีทั้งสี่ด้าน โดยด้านทิศเหนือมีราวบันไดรูปพญานาค ส่วนหางอยู่ทางด้านทิศใต้ ในขณะที่ปลายราวบันไดทางทิศตะวันตกและตะวันออกเป็นรูปตัวเหงา 
    ถึงแม้ว่าดูจะมีความพยายามทำประตูทางเข้าทั้งสี่ด้าน (รูปที่ ๒) เป็นซุ้มที่เลียนแบบซุ้มเรือนยอดทรงมณฑปในศิลปะรัตนโกสินทร์ร่วมสมัย เช่น ซุ้มประตูโบสถ์วัดราชบพิธสถิตยมหาสีมาราม กรุงเทพฯ ซึ่งเป็นมณฑปทรงเรือนยอดประดับกระเบื้องเคลือบ6 แต่ในรายละเอียดขององค์ประกอบก็ยังสอดแทรกความเป็นท้องถิ่นไว้ด้วย 

เนื้อเรื่องของภาพจิตรกรรม

องค์ประกอบทางศิลปกรรม

อ่านต่อคลิกที่นี่