“ซองคำถาม” ทราบหรือไม่ว่า ประเพณีมอบกุญแจเมืองที่ลานพลับพลาเจษฎาบดินทร์ตรงศาลาเฉลิมไทยเก่า มีมาตั้งแต่เมื่อไหร่ และเป็นประเพณีไทยหรือเป็นประเพณีที่เรารับมาจากชาติตะวันตก
(ผู้อ่าน สารคดี / กรุงเทพฯ)
ประเพณีการมอบ “กุญแจเมือง” หรือ “กุญแจแห่งนคร” ได้เริ่มขึ้นในราวคริสต์ศตวรรษที่ ๑๖ (พ.ศ. ๒๐๐๐) ณ ประเทศอังกฤษ ขณะนั้นมุขอำมาตย์ (Lord Chamberlain) มีหน้าที่สำคัญ ในการต้อนรับแขกเมือง โดยตระเตรียมการรับรอง ต้อนรับ และจัดงานรัฐพิธีต่าง ๆ แด่แขกของพระเจ้ากรุงอังกฤษ มุขอำมาตย์ผู้นี้ มีไม้เท้าถือสีขาว กับกุญแจประดับเพชร เป็นเครื่องหมายอันมีเกียรติประจำตำแหน่ง ในระยะนั้นบรรดาทูตานุทูตต่างประเทศ ที่ไปประจำในราชสำนักอังกฤษ จะต้องยื่นสาสน์ตราตั้ง ต่อมุขอำมาตย์เป็นผู้พิจารณา ในนามของพระเจ้ากรุงอังกฤษ เมื่อมุขอำมาตย์ยอมรับสาสน์ตราตั้งแล้ว ก็จะมอบกุญแจอันมีเกียรติ ให้แก่เอกอัครราชทูต เพื่อแสดงว่า ยอมรับความเป็นทูต และต้อนรับให้พำนัก อยู่ในราชอาณาจักรได้ ประเพณีการมอบกุญแจเมืองจึงได้เริ่มขึ้น
ต่อมาในสมัยกลาง (พ.ศ. ๒๑๐๐-๒๓๐๐) ทุกนครในยุโรป ได้ก่อสร้างกำแพงเมือง ที่สูงใหญ่เพื่อป้องกันนคร เช่นเดียวกับที่ พระบาทสมเด็จ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ได้สร้างกำแพงเมืองขึ้น เพื่อป้องกันพระนคร เมื่อทรงย้ายเมืองหลวง จากฝั่งธนบุรีมายังฝั่งพระนคร กำแพงนี้ทั้งในยุโรป และประเทศไทย มีประตูใหญ่ ไว้เพื่อแสดงว่า เป็นทางเข้าสู่ตัวเมือง ประตูนี้จะปิดลั่นกุญแจเสมอ ในยามค่ำคืน หรือระหว่างมีเหตุฉุกเฉิน
การมอบกุญแจเมือง หรือกุญแจประจำนคร จึงกลายเป็นประเพณ ีมอบให้แก่ผู้มาเยือน ซึ่งมีความหมายเสมือนว่า มอบกุญแจให้ เพื่อไขประตูเข้าเมืองได้ ตามความจริงนั้น กุญแจที่มอบให้แก่แขกเมือง มิใช่กุญแจจริงที่จะใช้ไขประตูได้ แต่เป็นกุญแจสัญลักษณ์ แห่งการต้อนรับ นครต่าง ๆ ของชาติที่เจริญแล้ว ถือปฏิบัติมอบกุญแจให้กัน เพื่อแสดงความยกย่อง และให้เกียรติ แด่แขกคนสำคัญที่มาเยือนนครนั้น ๆ
กรุงเทพมหานครเป็นนครหลวงของไทย ในอดีตมีการปกครองระบบเทศบาล ได้แก่ เทศบาลนครกรุงเทพ ทำหน้าที่บริหาร และปกครองท้องถิ่น มีนายกเทศมนตรีนครกรุงเทพ เป็นหัวหน้าผู้บริหาร จึงได้จัดให้มีกุญแจสัญลักษณ์ ประจำนครขึ้น ดังนั้นนายกเทศมนตรี จึงเป็นผู้มอบกุญแจนี้ แก่ผู้มีเกียรติที่มาเยือนพระนคร แต่ในปัจจุบัน มีการเปลี่ยนแปลง ระบบการปกครองส่วนท้องถิ่น โดยมีการเลือกตั้ง ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร และผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร จึงเป็นผู้มอบกุญแจเมือง ให้แก่ประมุขของต่างประเทศ ที่มาเยือนกรุงเทพมหานคร อย่างเป็นทางการ (state visit)
พิธีมอบกุญแจเมืองจัดขึ้น ณ ลานพลับพลามหาเจษฎาบดินทร์ โดยมีผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร เป็นผู้มอบกุญแจเมือง และกล่าวสุนทรพจน์ต้อนรับ และมอบของที่ระลึก ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร จะแต่งกายในชุดขาวเต็มยศ พร้อมกับสวมสร้อยสังวาลย์ประดับ ซึ่งถือว่าเป็นชุดแต่งกายพิเศษ ประจำตำแหน่ง ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร
อนึ่ง เนื่องในวโรกาส มหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา หกรอบของ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว กรุงเทพมหานคร ได้จัดทำกุญแจจำลอง สัญลักษณ์กรุงเทพมหานครทองคำ เพื่อมอบให้แก่ พระราชอาคันตุกะ และอาคันตุกะ ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ที่จะเดินทางมาเยือนประเทศไทย ตั้งแต่ปีคริสตศักราช ๒๐๐๐ (พ.ศ. ๒๕๔๓) เป็นต้นไป
ขอบคุณกองการต่างประเทศ สำนักนโยบาย และแผนกรุงเทพมหานคร ที่เอื้อเฟื้อข้อมูล
- ภาพจาก office.bangkok.go.th
