วิชาสารคดี ๑๐๑
ศาสตร์ ศิลป์ เคล็ดวิธี ว่าด้วยการเขียนสารคดี
วีระศักดิ์ จันทร์ส่งแสง
ไม่นั่งเถียงให้เสียเวลา ว่าศิลปะการเขียนสอนกันได้หรือไม่
แต่ออกเดินเลย…ด้วยการลงมือทำ–ต่อเนื่องมาเป็นปีที่ ๑๓ แล้วกับค่าย “สารคดี”
จนเป็นที่กล่าวขานอย่างไม่กังขาว่าเป็นค่ายแรก และค่ายเดียวในเมืองไทยยุคนี้ ที่เปิดการอบรมควบคู่นักเขียน-ช่างภาพ และเป็นค่ายต่อเนื่องเรียนกันเป็นเทอมจนทำงานได้จริง
๓ มิถุนายน ๒๕๖๐ วันเปิดค่าย-จุดเริ่มต้นของช่วงเวลาการเรียนรู้ตลอด ๔ เดือนของค่ายแต่ละรุ่น
ก้าวแรก หรือวันแรกของค่าย เป็นคล้ายบทปฐมนิเทศ
ทำความรู้จัก ความเข้าใจพื้นฐาน คุณสมบัติอันพึงมีของนักสารคดี เทคนิคเคล็ดวิธีเบื้องต้นในการลงมือทำงาน
พอเป็นแนวทางให้คนเริ่มหัดเขียนสารคดีใหม่ๆ ไม่ต้องเสียเวลาคลำทางลองผิดถูกกับเรื่องที่ชัดเจนแน่นอนอยู่แล้ว
ผ่านปากคำของรุ่นพี่ที่กลับมาเล่าประสบการณ์การเรียนรู้ ผ่านคำครูเขียนและครูภาพ
บทเรียนแรกจากครูดำ-สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ “ถอดหน้ากากสารคดี” ให้มือใหม่เข้าถึงโฉมหน้าของงานเขียนประเภทนี้ ด้วยหลัก ๔ ข้อ
๑-แรงบันดาลใจ = ความอยากจะรู้ความจริงอะไรสักอย่าง อยากถ่ายทอดเรื่องราวนั้น
๒-ตัวโน้ต = ข้อมูลแห้ง + ข้อมูลสดจากประสบการณ์ จากการสัมภาษณ์
๓-ตัวบท = ชื่อเรื่อง – ท่อนนำ – ท่อนกลาง – ท่อนจบ
๔-ความตั้งใจ = ถ่ายทอดความจริงอย่างมีศิลปะ ทำให้เกิดความรู้สึกร่วมไปกับเรื่อง / ภาพ
“ได้เพื่อน” รุ่นพี่คนหนึ่งบอกรุ่นน้อง จากการได้มาร่วมค่ายที่มีเป้าหมายข้อหนึ่งว่า “ได้พบมิตรร่วมทางฝัน”
“มีโอกาสได้เข้าพื้นที่ และได้พบปะคนที่เข้าถึงได้ยาก” รุ่นพี่อีกคนพูดถึงโอกาสในชีวิตของนักสารคดี
“ได้นำวรรคทองไปใช้” รุ่นพี่ที่ผ่านค่ายนักเขียนแล้วผันตัวเองไปเป็นคนทำสารคดีโ?รทัศน์ “ค่ายสอนให้ตั้งคำถามเป็น คำถามที่ดีทำให้ได้คำตอบที่ดีจากแหล่งข้อมูล และเราต้องรู้จักคัดกรองและหยิบมาใช้”
เมื่อผลงานจากค่ายสารคดี ปีที่ ๑๒ ตีพิมพ์เผยแพร่ออกไป มีผู้อ่านเขียนมาชื่นชมและฝากความหวังว่า นักสารคดีรุ่นใหม่เหล่านี้แหละที่จะเป็นความหวังของวงการสารคดีเมืองไทยต่อไป
เหล่านักเขียนและช่างภาพมือใหม่ในค่ายสารคดี รุ่นที่ ๑๓ จะพัฒนาตัวเองไปจนเป็น “คลื่นลูกใหม่” ที่วงการสารคดีเมืองไทยต้องจับตา-ได้หรือไม่?
๔ เดือนข้างหน้า…มีคำตอบ
วีระศักดิ์ จันทร์ส่งแสง
นักเขียนประจำกองบรรณาธิการ นิตยสาร สารคดี ที่มีผลงานตีพิมพ์ทั้งในนิตยสาร และตีพิมพ์รวมแล่มมากมาย อาทิ แผ่นดินนี้ที่อีกฟากเขา และแสงใต้ในเงามรสุม และ อีสานบ้านเฮา
