พุธ-ไซแอนซ์
ติดปีกความรู้ทางวิทยาศาสตร์ทุกวันพุธ เพราะเทพเจ้าประจำดาวพุธคือ Mercury บุรุษเทพแห่งการสื่อสารที่ไปได้เร็วเท่าความคิด
สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ
ยิงกระสุนใส่ซูเปอร์แมน กระสุนบุบ ไม่ทะลุตัวมนุษย์เหล็ก ยิงสารก่อมะเร็งเข้าร่างกายซูเปอร์หนู จะมีโอกาสเกิดมะเร็งแค่ ๑ ใน ๓ เพราะซูเปอร์หนูได้รับการตัดต่อยีน TP53 เข้าไปเพิ่มเป็นพิเศษ
ซูเปอร์แมนมีแต่อยู่ในจอ ส่วนซูเปอร์หนูมีตัวจริงครับ
เมื่อปี 1993 TP53 ได้รับการยกย่องให้เป็น “โมเลกุลแห่งปี” จากการค้นพบว่ามันเป็นยีนที่ยับยั้งการแบ่งตัวของเซลล์ที่มี DNA ผิดปรกติ โดยการเข้าไปซ่อมแซม หรือถ้าซ่อมไม่ได้ มันก็จะทำลายเซลล์นั้นเสีย TP53 จึงมีบทบาทสำคัญในการป้องกันการเกิดเซลล์มะเร็ง และหากยีน TP53 เกิดผิดปรกติหรือหายไป โอกาสเกิดเซลล์มะเร็งจะสูงมาก
มากกว่า 50% ของเซลล์มะเร็งที่พบในมะเร็งเต้านม ปากมดลูก ลำไส้ ปอด ตับ ต่อมลูกหมาก กระเพาะปัสสาวะ และผิวหนัง พบว่ายีน TP53 นั้นผิดปรกติหรือหายไป และยังพบว่าเนื้อร้ายที่เกิดจากความผิดปรกติของ TP53 จะแพร่กระจายไปส่วนอื่นของร่างกายได้รุนแรงกว่าเนื้อร้ายแบบอื่น
เพื่อหาความรู้เกี่ยวกับความสำคัญของ TP53 นักวิทยาศาสตร์จึงทดลองกับหนู โดยการตัดต่อยีนด้วยวิธีการต่างๆ
หนูที่ถูกตัดต่อเอายีน TP53 ออกจากโครโมโซม จะมีโอกาสเป็นมะเร็งสูงมาก ถ้าตัดยีน TP53 ออกจากทั้งสองโครโมโซมคู่กัน (ปรกติเรามีโครโมโซมเป็นคู่ๆ ยีนแต่ละชนิดจะมีอยู่บนทั้งสองโครโมโซมที่คู่กัน)
พบว่า 74 % ของหนูจะเป็นมะเร็งเมื่ออายุแค่ 6 เดือน ขณะที่หนูที่ตัดยีนออกไปแค่โครโมโซมเดียว คือยังมียีนอยู่บนอีกหนึ่งโครโมโซม จะเป็นมะเร็งตอนอายุ 6 เดือนแค่ 2% เท่านั้น
ในทางกลับกัน “ซูเปอร์หนู” คือหนูที่ถูกตัดต่อเพิ่มยีน TP53 เข้าไปเป็น 3 Copy แล้วฉีดสารเคมีที่ทำให้เป็นมะเร็งเข้าไปดูผลเปรียบเทียบระหว่างหนูที่มียีนปรกติ กับ ซูเปอร์หนู
ผลคือ 92% ของหนูที่มียีนปรกติจะเกิดมะเร็ง ขณะที่ 33% ของซูเปอร์หนูเท่านั้นที่เกิดมะเร็ง
นักวิทยาศาสตร์ยังทดลองเพิ่มยีน TP53 แบบ 1 Copy และ 2 Copy แล้วพบว่า การเพิ่มจำนวนยีน TP53 มีความสัมพันธ์กับการเพิ่มความทนทานต่อการเกิดมะเร็งด้วย!
ซูเปอร์หนูทำให้เรารู้ถึงความสำคัญของยีน TP53 กับมะเร็งมากขึ้น แต่มะเร็งในมนุษย์มีกลไกที่ซับซ้อนกว่าในหนูมาก และการตัดต่อเพิ่มยีน TP53 ในมนุษย์ให้เป็น “ซูเปอร์แมนทนมะเร็ง” เป็นเรื่องทำไม่ได้เพราะการทดลองกับมนุษย์เป็นเรื่องต้องห้ามและละเอียดอ่อน ไม่นับผลข้างเคียงอีกมากที่ยังไม่รู้ ตอนนี้จึงมีแต่ “ซูเปอร์หนู” เท่านั้นที่ทนมะเร็งได้ครับ !
อ้างอิง – https://www.nature.com/scitable/nated/topicpage/p53-mouse-models-of-human-cancer-132732025
ติดตาม พุธ-ไซแอนซ์ ทุกวันพุธ
