ผีสางเทวดา เกร็ดเรื่องราวความเชื่อผีสาง เทวดา ในวัฒนธรรมไทยแต่อดีต
หลายคนคงเคยเห็นตุ๊กตาปูนซีเมนต์รูปม้าลายขนาดเล็กใหญ่ที่มีผู้นิยมนำไปตั้งถวายไว้ตามศาลจนเต็มไปหมด อย่างในปั๊มน้ำมันแห่งหนึ่งย่านถนนรัตนาธิเบศร์ นนทบุรี เมื่อหลายปีก่อนเคยเห็นม้าลายหลายร้อยหลายพันตัวตั้งแก้บนศาลที่อยู่ค่อนไปทางริมกำแพงข้างหลังปั๊ม สมัยนั้นเล่าลือกันว่าที่นี่มี “เลขเด็ด” คนนิยมมาบูชาขอโชคขอลาภกันมาก จนอาณาจักรม้าลายค่อยๆ แผ่ขยายอาณาเขตกินพื้นที่หน้าลานของปั๊มมากขึ้นทุกทีๆ จนเมื่อไม่นานมานี้ มีการปรับปรุงพื้นที่ใหม่ เข้าใจว่าเจ้าของปั๊มเลยถือโอกาสย้ายศาลออกมาตั้งใหม่ทางด้านหน้าริมถนน คงเพื่อจำกัดพื้นที่ไปในตัว
ศาลนี้ข้างในตั้งรูปชายหญิงแบบศาล “ตายาย” และมีป้ายติดไว้ว่าเป็นศาลของปู่จันทน์ กับย่าทองดี ชวนให้นึกถึง “ศาลพ่อปู่จันดี” ริมถนนสามเสน แถวโรงเบียร์บุญรอด ที่บางคนเล่าว่าเป็นต้นทางของ “ลัทธิเจ้าพ่อม้าลาย” ชื่อที่ใกล้เคียงกันมากนี้ทำให้นึกสงสัยว่าบางทีอาจมีความเกี่ยวเนื่องกัน แต่จะเป็นสาขา หรือเป็นเฟรนไชส์อย่างไรแน่ ก็ไม่รู้จะไปถามใคร
คติการเอาม้าลายไปถวายตามศาลนี้ ต้นกำเนิดจริงๆ ไม่รู้มาจากที่ไหน บางคนอธิบายว่า เริ่มจากคนขับสิบล้อเอามาถวายไว้ตามศาลริมทาง เพราะสำหรับชีวิตบนท้องถนน “ทางม้าลาย” คือพื้นที่ปลอดภัย ดังนั้นจึงมีคนนำเอาตุ๊กตาม้าลายไปถวายไว้เพื่อความปลอดภัยในการใช้รถใช้ถนน ต่อมาก็เลยไปมีการขยายความว่าการถวายม้าลาย มีความหมายถึง “ทางสะดวก” ปลอดจากอุปสรรคใดๆ ในชีวิต
ตำนานเจ้าพ่อม้าลายอีกสำนวนหนึ่งเล่าว่ามีฝรั่งคนหนึ่ง (สงสัยจะมีเมียไทย) จะไปไหว้เจ้าพ่อ ถามคนไทยแถวนั้นว่าต้องไหว้ด้วยอะไร คนไทยบอกให้ถวาย “มาลัย” แต่ฝรั่งไม่รู้จักคำนั้น ไพล่ไปนึกว่าเป็น “ม้าลาย” เลยไปหาตุ๊กตาม้าลายมาถวายเจ้าพ่อ นับแต่นั้นคนไทยที่เป็นเห็นเข้าก็เลยทำตาม เพราะนึกว่าเจ้าพ่อชอบม้าลาย-เรื่องนี้ฟังดูตลกเกินไปจนน่าจะเป็นเรื่องแต่งเล่ากันขำๆ มากกว่า
หรือจริงๆ แล้ว ทีแรกสุดอาจเป็นเรื่องง่ายๆ เพียงแค่ว่า ที่จริงก็ตั้งใจถวายม้าแบบตุ๊กตาช้างม้าที่เอามาถวายหน้าศาลพระภูมิ แต่เมื่อต้องการม้าตัวโตๆ ก็ไม่มีใครทำช้างม้าตัวโตๆ มาวางขาย เห็นมีแต่ตุ๊กตาม้าลายอย่างที่เอาไปตั้งในสนามเด็กเล่นหรือสวนหย่อม เลยซื้อม้าลายมาถวายแทน เพราะคิดว่ายังไงๆ ก็ “ม้า” เหมือนกัน ส่วนเรื่องต่อจากนั้นก็ “ตามเคย” คือพอมีคนไปเห็นเข้า ก็ทำตามๆ กันมาจนกลายเป็นลัทธิ
เท่าที่เคยผ่านตา ย่านที่พบศาลม้าลายชุกชุมมากคือเมืองนนท์ หรือจังหวัดนนทบุรี ทั้งศาลริมทาง ศาลของห้างสรรพสินค้า ศาลในสถานที่ราชการ ศาลพระพรหมในห้าง เห็นมีแต่ม้าลายถวายกันเต็มไปหมด โดยเฉพาะที่ศาลตายายในเมืองทองธานีนั้น มีมากมายนับพันๆ ตัวและเพิ่มขึ้นตลอดเวลาจนต้องมีการจัดระเบียบเป็นประจำ
ดังนั้น แม้ไม่มีใครรู้แน่ชัดว่าต้นกำเนิดหรือความหมายที่แท้ทรูของ “ลัทธิเจ้าพ่อม้าลาย” แต่เมื่อ “เขาไหว้กัน” และ “ไม่เชื่ออย่าลบหลู่” ลัทธินี้ก็จึงขยายตัวและเฟื่องฟูอยู่จนบัดนี้
ศรัณย์ ทองปาน
เกิดที่จังหวัดพระนคร ปัจจุบันเป็น “นนทบุเรี่ยน” และเป็นบรรณาธิการสร้างสรรค์ นิตยสาร สารคดี
