ผลงานจากค่ายสารคดี ครั้งที่ 14
งานภาพดีเด่น
กัญจน์พสิษฐ์ รักการดี : เรื่อง
สันติ ใจแสน : ภาพ
ลพบุรี เมืองหนุมาน
หากพูดถึงจังหวัดลพบุรีคงไม่พ้นที่จะนึกถึงลิงลพบุรีที่อาศัยอยู่ที่ศาลพระกาฬและพระปรางค์สามยอด เปรียบเสมือนสัญลักษณ์ของจังหวัดนี้
ศาลลูกศร หรือศาลหลักเมืองลพบุรี ศาลเจ้าแบบจีนขนาดเล็กริมแม่น้ำลพบุรีด้านในประดิษฐานรูปเคารพเจ้าพ่อเจ้าแม่ลูกศร เจ้าพ่อเขาตก เจ้าพ่อกวนอู และยังประดิษฐานหลักเมืองลพบุรีหรือศรพระราม ซึ่งเป็นแท่งหินปิดทองแช่ในน้ำตลอดเวลา
สงสัยไหมว่าทำไม “หลักเมืองลพบุรี” ถึงเรียกว่า “ศรพระราม”
ตามตำนานกล่าว่า พระรามทรงแผลงศรพรหมาสตร์ให้หนุมานตามไปเพื่อที่จะสร้างเมืองให้หนุมาน ณ ที่ศรตก ปรากฏว่าศรตกที่ทะเลทำให้น้ำทะเลแห้งเป็นบริเวณกว้าง พื้นที่นั้นจึงเรียกว่าทุ่งพรหมาสตร์ ดินบริเวณนั้นร้อนจนสุกกลายเป็นดินสีขาวเรียกว่าดินสอพอง ศรพรหมาสตร์กลายเป็นแท่งหินที่เราเห็นอยู่ที่ศาลลูกศรในปัจจุบัน และสถานที่ในลพบุรีอีกหลายแห่งที่มีเรื่องเล่าเกี่ยวกับหนุมาน
จากตำนานการสร้างเมืองลพบุรีเป็นสิ่งที่อธิบายความเป็นมาของเมืองลิงที่ว่าลิงลพบุรีคือบริวารของหนุมาน
ในอดีตยังไม่ค่อยมีลิงอาศัยอยู่ แต่ปัจจุบันมีลิงอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก และมีนักท่องเที่ยวเข้ามาเยี่ยมชมทั้งโบราณสถานและลิง
ศาลลูกศร ตำนานเมืองลพบุรีที่ชาวลพบุรีศรัทธา
ของที่นำมาถวายเจ้าพ่อศาลพระกาฬมีนมเปรี้ยว กล้วยไข่ หัวหมู
ลิงลพบุรี
ลโวทยปุระ เมืองโบราณที่เป็นศูนย์กลางอารยธรรมขอม หรือเขมรโบราณในลุ่มแม่น้ำลพบุรี ภาคกลางของประเทศไทย ที่ปรากฏชื่อบ้านนามเมืองในจารึกปราสาทพระขรรค์ ประเทศกัมพูชา มีสถาปัตยกรรมขอมสมัยพุทธศตวรรษที่ 18 ที่โดดเด่นคือ พระปรางค์สามยอด โบราณสถานซึ่งเป็นศาสนสถานสร้างขึ้นตามคติความเชื่อในศาสนาพุทธนิกายมหายาน ซึ่งปรางค์ประธานประดิษฐานพระพุทธรูปหินทรายปางนาคปรก ปัจจุบันเก็บรักษาและจัดแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ สมเด็จพระนารายณ์ ปรางค์ด้านทิศเหนือประดิษฐานพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร ซึ่งปัจจุบันพระวรกายประดิษฐานอยู่ที่ศาลพระกาฬ แต่เศียรหายไป จึงมีผู้นำเศียรพระพุทธรูปในสมัยอยุธยามาสวมแทน ปรางค์ด้านทิศใต้ประดิษฐานพระนางปรัชญาปารมิตา
พระปรางค์สามยอดและศาลพระกาฬเป็นสถานที่ที่นักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติปักหมุดที่จะไม่พลาดเวลามาเยือนลพบุรี
แต่ว่าผู้ที่มาเยือนนั้นส่วนใหญ่อาจไม่ได้มาเพื่อที่จะศึกษาประวัติศาสตร์หรือมาชื่นชมซึมซับความสำคัญของโบราณสถานดั่งที่กล่าวไว้ข้างต้น
แต่ตั้งใจที่จะมาดูความน่ารักและความมหัศจรรย์ของลิงลพบุรีที่อยู่อาศัยกันมากมายเป็นฝูงหลายร้อยตัวในเมืองที่เจริญแทนที่จะอยู่อาศัยในป่า ซึ่งถือว่าเป็นเรื่องคุ้นชินของคนลพบุรีที่เห็นอยู่ทุกวัน
“ฉึกฉักฉึกฉัก” เสียงรถไฟที่วิ่งผ่านตัวเมืองลพบุรีวันละหลายๆ รอบ เป็นทางรถไฟสายเหนือที่แบ่งเขตแดนถิ่นที่อยู่ของลิงในลพบุรี
ทางฝั่งทิศตะวันออกของทางรถไฟเป็นศาลพระกาฬ ลิงที่อาศัยอยู่ที่นี่จะอุดมสมบูรณ์เนื่องจากเวลามีคนมาไหว้เจ้าพ่อพระกาฬแล้วประสบความสำเร็จจากที่บนบานเอาไว้ก็จะนำของมาแก้บน โดยเฉพาะนมเปรี้ยวของโปรดของพวกมัน เราคงคิดว่าลิงชอบกินกล้วย คนที่ดูแลความเรียบร้อยศาลพระกาฬบอกว่าลิงที่นี่ไม่ค่อยกินกล้วยเท่าไร ถึงลิงจะไม่ได้กินกล้วย แต่พวกมันก็จะได้กินอย่างอิ่มหนำสำราญทั้งวันไม่มีใครกล้าทำร้ายลิงพวกนี้เพราะเชื่อกันว่าเป็นผู้ดูแลปกปักรักษาเจ้าพ่อพระกาฬ ดั่งหนุมานที่อารักขาพระราม
ทางฝั่งทิศตะวันตกของทางรถไฟเป็นพระปรางค์สามยอด ลิงพวกนี้ในช่วงเช้าพอฟ้าสางจ่าฝูงจะพาลิงในฝูงข้ามฝั่งไปกินอาหารที่ศาลพระกาฬ ช่วงสายก็จะกลับมาทำหน้าที่เป็นมาสคอตต้อนรับนักท่องเที่ยวที่มาคอยให้อาหาร มาถ่ายรูปพฤติกรรมความน่ารักของเจ้าจ๋อทั้งหลายอย่างใกล้ชิด บางตัวก็กลับมานอนมาพักผ่อนหลบแดดตามซอกตามมุมต่างๆ ที่พระปรางค์สามยอด
ส่วนใหญ่ก็จะนำมาให้เป็นอาหารลิง
ลิงใช้โบราณสถานเป็นที่อยู่อาศัยในยามกลางวันและกลางคืน
ลิงที่นี่ชอบกินนมมากกว่ากล้วย
ประสบการณ์ที่ลพบุรี
ในช่วงเช้าขณะที่ลิงศาลพระกาฬกำลังกินมื้อเช้าอยู่นั้น ช่างภาพก็ได้เก็บภาพเหตุการณ์ชุลมุนอยู่ใกล้ๆ โดยไม่ได้สนใจสิ่งรอบข้าง
ทันใดนั้นมีลิงตัวหนึ่งกระโดดขึ้นบ่าของช่างภาพ ด้วยความตกใจช่างภาพเลยเอามือไปปัดมัน มันจึงขย้ำมือของช่างภาพ แต่โชคดีที่ไม่เป็นอะไรมากแค่เป็นรอยแผลเล็กน้อย
ช่างภาพได้ถามเจ้าหน้าที่ดูแลศาลพระกาฬว่าโดนลิงกัดจะเป็นอะไรไหม เจ้าหน้าที่บอกว่าไม่เป็นอะไรหรอก พร้อมให้ดูรอยแผลที่โดนลิงกัดมากมายที่แขน
พอช่วงสายท่ามกลางแสงแดดร้อน ผมและช่างภาพได้รอถ่ายภาพรถไฟที่มาจากพิษณุโลก แล้วเดินไปถ่ายภาพต่อที่พระปรางค์สามยอด
เมื่อถึงพระปรางค์สามยอดช่างภาพบอกว่าอยากได้ภาพตอนให้อาหารลิง จึงซื้อเมล็ดทานตะวันมาถุงหนึ่ง แน่นอนว่ามือที่จะต้องยื่นไปให้เจ้าจ๋อคงไม่พ้นมือผม ตอนเอื้อมมือยื่นเมล็ดทานตะวันไปให้มันก็กล้าๆ กลัวๆ กลัวที่จะโดนกัดเหมือนช่างภาพ แต่ยังอุ่นใจที่คนขายอาหารลิงคอยดูอยู่ตลอดไม่ให้ตัวที่ไม่เป็นมิตรเข้ามาใกล้
พอให้ไปได้สักพักคนขายก็แกล้งเอาเมล็ดทานตะวันวางไว้บนหมวกที่ผมใส่โดยไม่รู้ตัว ลิงตัวหนึ่งกระโดดขึ้นมากินเมล็ดทานตะวันบนบ่าของผมอย่างสบายใจ แต่น่าเสียดายที่ไม่มีภาพเพราะตอนนั้นมีเจ้าหน้าที่และตำรวจท่องเที่ยวเข้ามาพูดคุยกับช่างภาพ ทำให้ช่างภาพละสายตาและไม่ได้สนใจลิงบนบ่าผมเลย
ช่างภาพได้เล่าเรื่องที่เมื่อเช้าถูกลิงที่ศาลพระกาฬกัดให้เจ้าหน้าที่และตำรวจท่องเที่ยวฟัง ตำรวจท่องเที่ยวเลยถามว่าไปฉีดยามาหรือยัง ถึงจะโดนกัดเพียงเล็กน้อยแต่ก็ต้องระวังเชื้อพิษสุนัขบ้ากับบาดทะยัก ทำให้ช่างภาพเริ่มกลัว ตำรวจท่องเที่ยวจึงแนะนำให้ไปฉีดวัคซีนที่คลินิกหรือโรงพยาบาล
เมื่อพูดคุยกับเจ้าหน้าที่และตำรวจท่องเที่ยวเสร็จผมและช่างภาพเดินมาที่ร้านชโยวานิชฝั่งตรงข้ามพระปรางค์สามยอดเพื่อพูดคุยกับเจ้าของร้านก่อนจะพาช่างภาพไปฉีดวัคซีน
โชคดีที่ในเวลานั้น สมชาย คงคชสิงห์ เจ้าหน้าที่โรงพยาบาลสมเด็จพระนารายณ์ มาซื้ออะไหล่ที่ร้านชโยวนิช ใจดีให้ขึ้นรถไปโรงพยาบาลด้วย
ลิงที่นี่คุ้นชินกับความเป็นเมือง รถที่จอดริมทางจะถูกเจ้าลิงเข้าไปรื้อค้น
นอกจากศาลพระกาฬก็มีร้านชโยวานิชขายอะไหล่รถที่ยังให้อาหารลิง
เป็นครอบครัวที่รักลิงทั้งครอบครัว
ส่วนใหญ่ลิงที่ชอบมาที่ร้านนี้จะไม่ทำลายของในร้าน เชื่องกับเจ้าของร้าน สามารถเล่นได้จับตัวได้ด้วยความเอ็นดู และมีชื่อเล่นให้
พึ่งพากันและกัน
นอกจากลิงพระปรางค์สามยอดและลิงศาลพระกาฬแล้ว ยังมีลิงอีกพวกหนึ่งคือ “ลิงตึก” ลิงพวกนี้แต่ก่อนเป็นพวกเดียวกับลิงพระปรางค์สามยอดและลิงศาลพระกาฬ แต่มีลิงบางตัวที่อยากจะเป็นใหญ่จึงแยกตัวออกจากฝูงแล้วมาอาศัยตามตึกร้างใกล้พระปรางค์สามยอด
ลิงตึกเป็นลิงที่ดูน่าสงสาร เพราะไม่มีใครรู้จักและสนใจเท่าลิงศาลพระกาฬและลิงพระปรางค์สามยอด ตอนเช้าลิงพวกนี้จะข้ามฝั่งไปกินอาหารที่ศาลพระกาฬเช่นเดียวกับลิงพระปรางค์สามยอด แต่จะได้กินน้อยเพราะต้องรออาหารที่เหลือหลังจากลิงศาลพระกาฬและลิงพระปรางค์สามยอดกินอิ่มแล้ว
เมื่อเวลาผ่านไปพื้นที่ตึกรอบๆ พระปรางค์สามยอดมีคนอยู่อาศัยน้อยลงเนื่องจากเมืองลพบุรีเริ่มขยายตัวออกไป ประกอบกับความวุ่นวายและความเดือดร้อนที่เกิดจากลิงทำให้ผู้คนเลือกที่จะย้ายออกไปจากบริเวณนี้
ตึกแถวที่อยู่ตรงข้ามพระปรางค์สามยอดเป็นที่ตั้งของร้านชโยวานิช ร้านอะไหล่รถยนต์ที่ประกอบกิจการมาตั้งแต่ลพบุรีมีลิงอยู่อาศัยไม่มากเท่าในปัจจุบัน
ปฏิภาณ-สุทิพย์ ตันติวงศ์ สามี-ภรรยาวัยเกษียณ ที่ลูกค้าทุกคนต่างรู้จักกันในนามลุงโด่งและป้าอ๋อย เจ้าของร้านชโยวานิช ลุงโด่งบอกเหตุผลที่ยังคงอยู่ว่า “มีความสุขที่อยู่ตรงนี้เพราะว่าลูกค้าเยอะ ลิงเป็นปัญหาแน่ๆ อยู่แล้ว และก็เป็นปัญหามากมาย แต่ว่าถ้าเราอยากอยู่อยากจะขายของที่นี่เราต้องทนให้ได้ เราจำเป็นจะต้องปรับตัวเข้าหาเขา เพราะเขาไม่ปรับ เขาไม่รู้เรื่อง เราก็ต้องปรับถ้าเราอยากจะอยู่ตรงนี้ ก็ต้องทำให้ได้ ต้องอยู่ให้ได้”
สิ่งหนึ่งที่แสดงให้เห็นว่าครอบครัวนี้มีความสุขที่อยู่กับเจ้าจ๋อจอมซนได้คือความรักและความเมตตาที่เห็นได้อย่างชัดเจน คือทุกวันจะให้อาหารลิงตึกที่แวะเวียนเข้าขออาหารทั้งวัน และก็มีการให้อาหารเป็นมื้อใหญ่ๆ ด้วยวันละสองครั้ง
สิ่งเหล่านี้เป็นสิ่งที่ลุงโด่งและป้าอ๋อยทำแล้วไม่ได้อะไรจากลิง นอกจากความสุขที่ได้ให้และอยู่กับมัน
คน ลิง โบราณสถาน ทุกสิ่งทุกอย่างล้วนต้องพึ่งพาซึ่งกันและกัน
หากโบราณสถานไม่มีลิงก็คงไม่มีคนมาเยี่ยมชม
หากลิงไม่มีโบราณสถานก็คงไม่มีที่อยู่อาศัยและอาหาร
หากคนไม่มีลิงการท่องเที่ยวและเศรษฐกิจก็คงตกต่ำ
ฉะนั้นลิงกับโบราณสถานจึงกลายเป็นส่วนหนึ่งของภาพจำจังหวัดลพบุรี หากวันไหนขาดสิ่งใดสิ่งหนึ่งคงจะเป็นวันที่ไม่เหมือนเดิมอีกต่อไป คนรุ่นหลังคงจะรู้จักจังหวัดลพบุรีจากเรื่องราวอื่นที่ไม่ได้ปรากฏภาพจำที่เป็นเอกลักษณ์นี้
กัญจน์พสิษฐ์ รักการดี
นักเขียนสารคดีมือใหม่ นิสิตครูสังคม มศว ชั้นปีที่ 1 ที่เป็นคนชอบหาประสบการณ์ให้กับตัวเองเมื่อมีโอกาส และรักในการศึกษาประวัติศาสตร์ ผ่านโบราณสถาน โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ นอกจากตัวหนังสือในตำราเรียน
………..
สันติ ใจแสน
ชื่อเล่นกีต้าร์ ต้องเขียนแบบมีไม้โทด้วย อยากจะทำทุกๆ โอกาสในชีวิตให้ดีที่สุดและยังคงเดินตามหาความหมายของชีวิตต่อไปจนถึงวันที่เราได้พบเจอ ความฝันคืออยากออกเดินทางเพื่อทำให้โลกนี้แคบลง
