จากบรรณาธิการ สารคดี ฉบับที่ 414 สิงหาคม 2562
ใครคนหนึ่งเริ่มเอาก้อนหินวางเรียงแล้วค่อย ๆ ซ้อนชั้นสูงขึ้น
ใครอีกคนอาจคิดจินตนาการต่อว่าน่าจะขยายแนวกองหินให้สูงขึ้นและยาวต่อไปได้อีก ให้เหมือนกับ
ผาหินหรือภูเขาที่เคยเห็น
แล้ววันหนึ่งกำแพงหินที่คนสร้างก็ตั้งตระหง่านไม่มีทางรู้ว่ากำแพงแห่งแรกเป็นแค่แนวตรงด้านเดียว สองด้าน หรือกำแพงล้อมรอบสี่ด้าน
แต่หน้าที่ของกำแพงก็คือการแบ่งแยกระหว่างคนข้างในกับคนข้างนอก
ว่ากันว่าอารยธรรมเกิดขึ้นไม่ได้ถ้าไม่มีกำแพง
คนในกำแพงมีเวลาสร้างบ้านแปงเมืองอยู่กันอย่างสงบปลอดอันตรายจากสัตว์ร้าย ปลอดภัยจากคนนอกกำแพงเข้ามารุกชิงทรัพยากรที่สะสม
กำแพงเมืองแห่งแรกเท่าที่เคยค้นพบมีอายุราว ๑ หมื่นปี มันล้อมรอบหรืออันที่จริงก่อร่างอาณาบริเวณของเมืองโบราณนามเจริโค (Jericho) นักโบราณคดีสันนิษฐานว่านอกจากเป็นปราการป้องกันข้าศึกศัตรูแล้ว ยังอาจเพื่อการป้องกันน้ำป่าไหลบ่าท่วมเมือง
จากกำแพงเมือง ต่อมามนุษย์ก็ก่อสร้างกำแพงแคว้น กำแพงอาณาจักร
แต่กำแพงแล้วกำแพงเล่าก็พังทลายตามวัฏจักรความรุ่งเรือง ร่วงโรยของอารยธรรมต่าง ๆ ผ่านกาลเวลา
ที่ถูกทิ้งร้างเป็นซากปรัก ในที่สุดธรรมชาติก็ยึดคืน
พงหญ้า เถาวัลย์ ไม้ใหญ่ ปกคลุมจนรกเรื้อ
ถึงศตวรรษที่ ๒๑ กำแพงป้องกันเขตแดนพังทลายไปเกือบทุกแห่งแล้วตั้งแต่ศตวรรษก่อน รวมถึงกำแพงเบอร์ลินที่ต่างจากกำแพงอื่น คือแทนการขวางกั้นคนนอกบุกรุกเข้ามาข้างใน กำแพงนี้ตั้งใจสร้างปิดกั้นคนในเมืองเบอร์ลินตะวันออกไม่ให้หนีออกนอกกำแพงไปเมืองเบอร์ลินตะวันตกที่เจริญกว่า
เทคโนโลยีเก่าแก่อย่างการเรียงก้อนหินถูก disrupt ลบล้างโดยบรรดายุทโธปกรณ์ที่โจมตีจากทางอากาศ หากจะหลบเลี่ยงหลีกหนีมีแต่ขุดสร้างป้อมปราการไว้ใต้ดิน
. . .
ยังมีกำแพงประเภทหนึ่งที่ไม่ถูกคนพังทลาย กลับมีแต่จะก่อให้สูงขึ้นยาวขึ้น จนสูงใหญ่เหนือกำแพงใด
คือกำแพงที่กั้นคนไว้ภายใน กั้น “ธรรมชาติ” ไว้ภายนอก
หลายพันปีของการก่อสร้างอารยธรรม เราใช้ชีวิตอยู่ในกำแพงของบรรดาสิ่งที่มนุษย์สร้าง คิดว่ามั่นคงปลอดภัยในวงล้อมของเทคโนโลยีนานาประเภท จนหลงลืมว่าทุกชีวิตดำรงอยู่ไม่ได้เลยถ้าขาดธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่โลกจัดสรรไว้ให้อย่างเหมาะสม
. . .
ปีนี้คลื่นความร้อนในยุโรปและสหรัฐอเมริกาทุบสถิติความร้อนที่เคยบันทึกมา
น้ำแข็งบนเกาะกรีนแลนด์และแอนตาร์กติกาละลายลงมหาสมุทรอย่างรวดเร็วในปริมาณมหาศาลเกินการคาดคำนวณทางวิทยาศาสตร์
ย้ำเตือนหายนะจากภาวะโลกร้อนอีกครั้ง และจริงเสียยิ่งกว่าข่าวอุกกาบาตจะชนโลกเมื่อต้นเดือนสิงหาคม
. . .
ไม่มีใครทุบกำแพงเสียที
หรือรอวันอารยธรรมล่มสลายในกำแพง
สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ บรรณาธิการบริหารนิตยสารสารคดี suwatasa@gmail.com
