โควิด-๑๙ จากอู่ฮั่นถึงอีสาน

เรื่อง / ภาพ : นัทธ์หทัย วนาเฉลิม

ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา นี่เป็นคืนแรกที่ฉันได้ยินเสียงจักจั่น…

นับจากช่วงกลางเดือนธันวาคม ๒๕๖๒ ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคระบาดในเมืองอู่ฮั่น มณฑลหูเป่ย สาธารณรัฐประชาชนจีน พบกรณีผู้ป่วยปอดอักเสบโดยไม่ทราบสาเหตุ

จนกระทั่งวันที่ ๓ มกราคม ๒๕๖๓ ทางการจีนจึงเริ่มแจ้งข้อมูลการแพร่ระบาดของโรคโควิด-๑๙ และมาตรการรับมือไปยังองค์กรอนามัยโลก (World Health Organization ; WHO) ฮ่องกง มาเก๊า ไต้หวัน ตลอดภูมิภาคต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง รวมถึงสหรัฐอเมริกาและยุโรป

สถานการณ์การแพร่ระบาดเริ่มลุกลามไปยังประเทศต่างๆ ภายใต้ความวิตกกังวลจนเกิดกระแสไวรัล “กูติดยังวะ”

ไวรัสได้เกาะหางเครื่องบินมาถึงราชอาณาจักรไทยจนได้

สายตาแห่งความหวาดระแวง

๔ มีนาคม ๒๕๖๓ รายงานข่าวจากสำนักตรวจคนเข้าเมืองแจ้งว่า “ผีน้อย” จากประเทศเกาหลีทยอยกลับไทย พบว่ามีไข้สูง ๑๗ ราย จึงถูกกักตัวเพื่อรอดูอาการ ส่วนรายอื่นๆ ที่กลับภูมิลำเนาเดิมนั้น…

“คนข้างบ้านใครบ้าง”
“เขาจะกักตัวเองไหม”
“จะกลายเป็น super spreader ไหม”

สายตาแห่งความหวาดระแวงหลายคู่พุ่งตรงไปยังผู้มาใหม่

โชคดีที่ไม่พบการติดเชื้อโควิด-๑๙ ในรอบนี้

ในภาวะฉุกเฉิน

๑๓ มีนาคม ๒๕๖๓ หลังจากแมททิว ดีน พิธีกรและนักแสดงชื่อดัง ประกาศผ่านไอจีว่า ตัวเองติดเชื้อไวรัสโควิด-๑๙ สถานการณ์ super spreader ได้เริ่มขึ้น

๑๕ มีนาคม ๒๕๖๓ นครพนมป่วนเป็นจังหวัดแรก เมื่อพบเซียนมวยติดเชื้อโควิด-๑๙ ภาพเจ้าหน้าที่เข้าไปฉีดพ่นน้ำยาฆ่าเชื้อภายในองค์พระธาตุพนมเป็นที่สะเทือนใจลูกพระธาตุเป็นอย่างมาก ถึงขั้นมีการเรียกร้องให้ทางวัดเลิกใช้ห้องชั้นในองค์พระธาตุเสมือนห้องรับแขก

๑๖ มีนาคม ๒๕๖๓ เกิดปรากฏการณ์ “บุรีรัมย์ ล็อกดาวน์” เป็นจังหวัดแรกที่ปิดเมืองสู้โควิด-๑๙

แรกทีเดียวฉันอดคิดไม่ได้ว่าเป็นการ “ตื่นตูม” เกินไปหรือเปล่า แต่นั่นเป็นเพราะฉันยังไม่รู้จักพิษสงของไวรัสชนิดนี้ดีพอ

อีก ๒ วันต่อมา ขอนแก่นพบผู้ติดเชื้อรายแรก! ตามมาด้วยจังหวัดอื่นๆ ในภาคอีสาน เชื้อไวรัสกระจายตัวเร็วยิ่งกว่าไฟลามทุ่งเมื่อรวมกับผู้ติดเชื้อสะสมของภูมิภาค ขณะนี้จึงมีเพียงจังหวัดบึงกาฬที่ยังปลอดผู้ป่วยด้วยโรคโควิด-๑๙

๒๒ มีนาคม ๒๕๖๓ แรงงานแห่กลับภูมิลำเนา หลังกรุงเทพมหานครประกาศปิดจุดสำคัญในย่านการค้า เมื่อไม่มีงานไม่มีรายได้แล้วจะดำรงชีพในเมืองใหญ่อย่างไร เมื่อเห็นพ้องต้องกันสถานีขนส่งหมอชิตจึงอัดแน่นไปด้วยแรงงานคิดถึงบ้านกว่า ๘ หมื่นชีวิต อาสาสมัครสาธารณสุข (อสม.) แต่ละตำบลจึงต้องปฏิบัติการรุกหนักเดินเคาะทุกประตูบ้าน เพื่อเป็นการเฝ้าระวังการแพร่ระบาดของโรคร้าย

๒๕ มีนาคม ๒๕๖๓ ประกาศใช้พระราชกำหนด (พ.ร.ก.) บริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน และตามมาด้วยการประกาศเคอร์ฟิวเป็นมาตรการเข้มข้นป้องกันการแพร่ระบาดของโควิด-๑๙ ในวันที่ ๓ เมษายน

จังหวัดขอนแก่นเป็นเมืองใหญ่จึงใช้อ้างอิงประกาศตามกรุงเทพมหานคร…

“ผมเตรียมเครื่องเล่นอยู่นครปฐม พอรัฐบาลประกาศเคอร์ฟิวก็รีบเก็บของกลับขอนแก่นเลย นี่ยังคิดอยู่ว่าช่วงว่างงานสิพาลูกน้องเฮ็ดอีหยังดี” เจ้าของธุรกิจสวนสนุกงานวัดเล่าเรื่องของเขา

“งานนี้ก็ต้องวัดใจเรื่องความซื่อสัตย์กันละ” อดีตอาจารย์ที่ปรึกษาเล่าถึงการสอบออนไลน์ในช่วงที่ไม่สามารถจัดสอบในมหาวิทยาลัย

“ตอนเศรษฐกิจลงเอื้อยก็ว่าเงียบแล้วนะ ต้องมาปิดร้านช่วงโควิดอีก เอื้อยนี่ตายไปเลย” เจ้าของร้านอาหารตามสั่งโอด

เมื่อห้ามกิจกรรมชุมนุม ร้านอาหารจึงต้องหยุดกิจการไปด้วยชั่วคราว ร้านอาหารกึ่งผับบาร์ที่มีแอลกอฮอล์จำหน่ายก็ต้องปิดไปโดยปริยาย เพราะก๊วนกินดื่มเป็นกิจกรรมที่ว่ากันว่าแพร่ไวรัสได้อย่างดี

เมื่อรอบบ้านมืดมิดไร้เสียงดนตรี คืนนี้จึงเป็นคืนแรกที่ฉันได้ยินเสียงจักจั่นร้องระงม

จังหวัดขอนแก่นมีการใช้โดรนตรวจจับผู้ที่ฝ่าฝืนออกนอกบ้านในช่วงเวลาเคอร์ฟิว ทุกคนรีบกลับเข้าบ้านเรือนให้ทันก่อนเวลา ๔ ทุ่ม ร้านสะดวกซื้อที่ไม่เคยมีช่วงเวลาดับไฟ ก็จำเป็นต้องปิดในช่วงเวลาที่กำหนดตามนโยบายหยุดเชื้อเพื่อชาติ เจ้าพวกหมาที่แอบเข้ามานอนผึ่งไอเย็นจากเครื่องปรับอากาศจึงทำหน้างงๆ เมื่อถูกเชิญออกมานอนต่อนอกร้าน

หลายๆ คนมีโอกาส work from home ได้มีโอกาสใช้เวลาอยู่กับครอบครัว แม้จะพ่วงมาด้วยน้ำหนักที่เพิ่มขึ้น

เจ้าของสัตว์เลี้ยงเล่าว่า พออยู่ติดบ้านแล้วพวกนายท่านดูจะสุขภาพดีขึ้น

อ้อ! ฉันลืมบอกไปว่า ฉันเป็นสัตวแพทย์ อีกหนึ่งอาชีพที่ไม่สามารถ work from home ได้ แม้ว่าการอาบน้ำ-ตัดขน จะอยู่ในหมวดเดียวกับร้านตัดผมที่ต้องหยุดชั่วคราวตาม พ.ร.ก.สถานการณ์ฉุกเฉิน แต่งานรักษายังต้องดำเนินอยู่

ในฐานะที่ต้องทำงานในแวดวงวิทยาศาสตร์การแพทย์ จึงจำเป็นต้องใช้ทั้งแอลกอฮอล์และแมสก์ ซึ่งในช่วงเวลานี้หายากยิ่งกว่าบัวหิมะจากเขาเหลียงซาน ถึงมีเงินก็หาซื้อไม่ได้เพราะของไม่มี จนนึกโมโหคนที่กักตุนและฉวยโอกาสขึ้นราคา

“เฮาได้แมสก์มาสี่กล่อง ราคาเท่าครีมลาแมร์ขนาด ๑๕ มิลลิลิตร” เพื่อนสัตวแพทย์สาวจากนครพนมส่งข่าวเปรียบเทียบราคาของใช้จำเป็น ที่ราคาทะลุไปเทียบเท่าครีมระดับไฮเอนด์ในห้างสรรพสินค้า

จากของที่มีหน่วยราคากระจิ๋วหลิวที่สุดในคลินิกที่เคยใช้กันสุรุ่ยสุร่าย แทบจะกลายเป็นของรักของหวง

สัตว์-แพทย์-โควิด

เชื้อไวรัสโควิด-๑๙ ไม่ได้ส่งผลแค่กับคนเท่านั้น แต่ยังลุกลามไปถึงสัตว์ด้วย เมื่อข่าวสารจากทางฮ่องกงรายงานว่า ตรวจพบเชื้อโควิด-๑๙ จากโพรงจมูกของสุนัข ทำให้บรรดาเจ้าของสัตว์เป็นกังวลว่าต้องใส่หน้ากากอนามัยให้สัตว์เลี้ยงด้วยหรือไม่

ต้องคอยให้ความรู้เป็นจดหมายเวียนแก่ลูกค้าและประชาชนทั่วไปว่าไม่จำเป็นต้องใส่หน้ากากอนามัย เพราะเขาเพียงแค่มีเชื้อมาเกาะ ไม่ได้ติดเชื้อ แต่ถ้าเจ้าของติดเชื้อ ทางที่ดีก็ให้แยกกันไว้ก่อน

ช่วงนี้ไม่เพียงโรคระบาดในคน ยังมีโรคระบาดสัตว์แถมเข้ามาจากกรณี “โรคกาฬโรคแอฟริกาในม้า” (African Horse Sickness) ที่ระบาดอยู่ทางปากช่อง จำนวนหมอที่ชำนาญการดูแลม้าที่มีน้อย ชนิดที่ทั้งประเทศอาจจะนับได้ถ้วนด้วยนิ้วมือสองข้างจึงต้องวิ่งกันวุ่น บางคนต้องขับรถข้ามภาคไปรักษาทางไกล และซิ่งกลับมาหรือหาที่พักกลางทางให้ทันช่วงเวลาเคอร์ฟิวก็มี

ล่วงเข้าสู่เทศกาลสงกรานต์ เมื่อรัฐบาลประกาศให้งดกิจกรรมทุกอย่างเพื่อสกัดการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสร้าย ปีนี้จึงเป็นปีแรกที่ตัวแห้งไปทำงาน และเป็นปีแรกที่ทางจังหวัดขอนแก่นยกเลิกกิจกรรมคลื่นมนุษย์ที่ถนนข้าวเหนียว สวนสาธารณะทุกแห่งประกาศงดกิจกรรมรวมกลุ่ม มีมาตรการให้ทุกคนต้องสวมหน้ากากอนามัยเมื่อออกนอกบ้าน เว้นระยะห่าง และวัดอุณหภูมิก่อนเข้าสถานที่ต่างๆ

ในปีที่ไม่ได้จัดกิจกรรมรดน้ำดำหัวก็รู้สึกเหมือนขาดอะไรไปบ้าง ยังดีที่เทคโนโลยียุคสมัยนี้สามารถโทรศัพท์โดยเห็นหน้าตากันได้ ความกังวลค่อยได้บรรเทาลง

“คิดถึงแม่แล้วอะ” ฉันส่งเสียงออดอ้อนแม่ที่อยู่ปลายสาย แม่ไปเยี่ยมหลานที่เมืองหลวง แล้วยังตกค้างจากสถานการณ์โรคระบาดตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ยังไม่ได้กลับบ้านจนบัดนี้

“ใหญ่แล้วอดเอา” แม่ตอบกลับมาสั้นๆ ด้วยวลีเตือนใจของลูกอีสาน หมายถึงโตแล้วต้องรู้จักอดทน

โควิดในขอนแก่น

หลังวันเนาเพียง ๑ วัน พบผู้ป่วยรายที่ ๕ ของจังหวัดขอนแก่น ที่ตำบลกุดน้ำใส อำเภอน้ำพอง และตามด้วยรายที่ ๖ ในวันถัดมา ผู้ป่วยทั้งสองรายเป็นสามี-ภรรยากัน ได้รับเชื้อจากลูกชายที่เพิ่งกลับจากประเทศบาห์เรน ซึ่งติดเชื้อและหายป่วยเองจึงไม่ทราบว่าตัวเองได้รับเชื้อ นำไปสู่การศึกษาที่จะนำแอนติบอดีจากลูกชายมาใช้กระตุ้นภูมิคุ้มกันให้กับแม่ที่อาการหนัก

บุคลากรทางการแพทย์ ๘๘ รายที่สัมผัสกับผู้ป่วย ต้องถูกกักตัวเพื่อสังเกตอาการ และปิดตำบลกุดน้ำใส อำเภอน้ำพอง เพื่อป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อไวรัส สวนสาธารณะทุกแห่งขยายวันปิดให้บริการถึง ๓๐ เมษายน

แต่ภายใต้ความตึงเครียดก็ยังพอมีเรื่องให้ได้ยิ้มหัวบ้าง

“นี่ๆ…” ใครบางคนสะกิด
“ฮู้บ่ว่า อ้ายมนต์สิทธิ์ คำสร้อย น่ะสอนวิธีป้องกันการติดโควิดไว้ตั้งแต่ ๒๐ ปีที่แล้วเด้”
“จริงดิ จั๋งได๋” ฉันพาซื่อ
“ก็…ไหล่นี้อย่าให้ใครมากอด มือนี้อย่าให้ใครมาจับ หน้าผากนี้อย่าให้ใครมาจูบ แก้มนี้อย่าให้ใครลูบคลำ…ไง”

แหมมาเป็นเพลง “สั่งนาง” เชียว ฉันหัวเราะกว้างภายใต้หน้ากากอนามัย จึงปรากฏเพียงดวงตายิบหยี

ในภาวะฉุกคิด

เราอย่าปล่อยให้ความหวาดระแวงเข้าครอบงำจนลืมความเป็นคนร่วมชาติเดียวกัน จนลืมเรื่อง “น้ำใจ”

นอกจากป้องกันตัวเองให้ปลอดเชื้อแล้ว อย่าลืมนึกถึงคนอื่นด้วย ซื้อแต่พอดีไม่กักตุน บริจาคอุปกรณ์ป้องกันเชื้ออย่างหน้ากากอนามัย หน้ากากกันละอองเชื้อโรค (face shield) ให้กับคนด้อยโอกาสบ้าง และอย่าลืมให้กำลังใจกันและกัน โดยเฉพาะผู้ปฏิบัติงานสู้ศึกโควิด-๑๙

อย่างง่ายที่สุดคือ อยู่บ้าน หยุดเชื้อ เพื่อชาติ

แม้ไม่จับมือ แต่เราจะผ่านสถานการณ์โควิด-๑๙ ไปด้วยกัน