เมื่อผู้สร้างตำนาน “ส่องโลก” เดินป่ากับ สืบ นาคะเสถียร
วันที่ ๒๘ สิงหาคม ๒๕๖๑ สันติธร หุตาคม หรือ “โจ๋ย บางจาก” (๒๔๙๑-๒๕๖๑) เสียชีวิตจากอาการติดเชื้อในกระแสเลือด สิริรวมอายุ ๗๐ ปี
คนไทยทั่วไปรู้จักโจ๋ยในฐานะนักทำสารคดีฝีมือดี ผู้ผลิตรายการส่องโลก สารคดีท่องเที่ยวและอนุรักษ์
หนึ่งในเทปออกอากาศที่สร้างกระแสตื่นตัวเรื่องการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติมากที่สุด คือ การติดตามการทำงานของ สืบ นาคะเสถียร (๒๔๙๒-๒๕๓๓) โครงการช่วยเหลือสัตว์ป่าตกค้างในพื้นที่อ่างเก็บน้ำเขื่อนเชี่ยวหลาน (เขื่อนรัชชประภา) จังหวัดสุราษฎร์ธานี
โจ๋ย รู้จัก สืบ ตั้งแต่สืบยังเป็นนักวิชาการกองอนุรักษ์สัตว์ป่า ลงพื้นที่ทำวิจัยสัตว์ป่าในเขตห้วยขาแข้งและทุ่งใหญ่นเรศวร ครั้งหนึ่งสืบเคยเอ่ยปากชวนโจ๋ยให้มาเก็บภาพนกยูงไทยผสมพันธุ์บริเวณหาดทรายใกล้กับหน่วยพิทักษ์ป่าเขาบันได
การถ่ายภาพนกยูงในช่วงฤดูผสมพันธุ์เป็นงานที่ต้องวางแผนเป็นอย่างดี นกยูงจะผสมพันธุ์ในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ถึงมีนาคม ช่วงนี้ทางเขตจะปิดด่าน ไม่ให้ใครเข้าไปใกล้พื้นที่อาศัยของสัตว์ นอกจากจะมีหัวหน้าคณะซึ่งเป็นผู้มีความรู้นำทาง
แล้ววันหนึ่งสืบก็มีโอกาสทำหน้าที่หัวหน้าคณะนำทางให้กับโจ๋ย
การเดินทางครั้งสำคัญที่ทำให้โจ๋ยได้รับรู้ว่า คนที่เกรงใจธรรมชาติเขาปฏิบัติตัวกันอย่างไร
ขอขอบคุณ รายการส่องโลก ตอน บันทึกคนเดินทาง ออกอากาศทางช่อง ๓ วันที่ ๒๒ กันยายน ๒๕๖๑
๑
“แกห้ามผมใช้สัญญาณแตร ห้ามเร่งรถเร็วเกินกว่า ๒๐ กิโลเมตรต่อชั่วโมง ห้ามให้ขับรถทับลงไปในแอ่งน้ำขังซึ่งพี่สืบเกรงว่าอาจจะมีเต่าบกบางชนิดมาอาศัยอยู่ การเดินทางของเราจึงคืบคลานเข้าป่าช้ากว่าเต่าทุกตัวในโลก แต่ก็ทำให้ตลอดทางที่ผ่านมานั้น ผมได้พบเห็นสัตว์ป่าหายากอีกเป็นจำนวนมาก
“สืบย้ำกับโจ๋ยว่าการขับรถเข้าพื้นที่ซึ่งเป็นถิ่นอาศัยของสัตว์ป่า ผู้มาเยือนต้องระวังยิ่งกว่าการขับรถในรั้วโรงเรียนเด็กอนุบาล ต้องมีมารยาท เพราะเราเป็นคนแปลกหน้าที่กำลังจะขึ้นบ้านคนอื่น”
๒
“เมื่อถึงเวลาทำอาหารก็ควรคำนวณปริมาณอาหารให้เพียงพอสำหรับรับประทานเท่านั้น การทิ้งเศษอาหารโดยคิดว่าจะเป็นประโยชน์ต่อสัตว์ บางทีอาจนำเชื้อโรคหรือสารปนเปื้อนอื่นๆ ที่ร่างกายสัตว์ไม่สามารถยอมรับได้ไปแพร่กระจายในธรรมชาติ จึงไม่ควรทิ้งเศษอาหารหรือขยะทุกชนิดไว้ในป่า ห้ามทำการเผาหรือกลบฝังเพราะสัตว์ป่าสามารถไปคุ้ยเขี่ยเมื่อได้รับกลิ่นคาว
“สืบสอนโจ๋ยเรื่องการหุงหาอาหารในป่า บอกให้เลือกสถานที่ซึ่งไม่มีต้นไม้ขึ้นปกคลุมผิวดิน เพราะความร้อนจากเปลวไฟอาจทำอันตรายพืชพันธุ์ขนาดเล็กที่เรามองไม่เห็นได้”
๓
“นักศึกษาหลายคนเคยบอกผมว่าเที่ยวป่ากับคุณสืบไม่สนุก เพราะแกจะห้ามโน่นห้ามนี่ตลอด เช่น ห้ามก่อกองไฟ ห้ามทิ้งขยะหรือสิ่งใดๆ โดยเด็ดขาด ขยะเหลือใช้ที่นำไปทุกชิ้นจะต้องนำกลับออกมาด้วยแม้กระทั่งก้นบุหรี่หรือก้านไม้ขีด
“โจ๋ยรู้สึกประทับใจที่เห็นสืบสอนตนและคนอื่นๆ เหมือนครูสอนเด็กที่ไม่รู้จักโลกนี้ดีพอ”
๔
“ทุกครั้งที่มนุษย์เดินทางเข้าไปในถิ่นอาศัยของสัตว์ป่า เราจะต้องรักษากฎที่ตั้งไว้อย่างเคร่งครัด เพราะมนุษย์เติบโตจากในเมือง จึงเป็นพาหะนำโรคร้ายต่างๆ ที่เป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตในธรรมชาติมากที่สุด แม้แต่เคมีฆ่าแมลงหรือน้ำยาที่ใช้ไล่ยุง พี่สืบยังไม่ยอมให้เรานำติดตัวไป
“สืบบอกโจ๋ยว่าในโลกนี้ยังมีแมลงอีกหลายแสนชนิดที่นักวิทยาศาสตร์ยังไม่รู้จัก ยังไม่เคยศึกษา สิ่งมีชีวิตในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทั่วประเทศไทยล้วนมีค่าต่อนักวิจัยและชาวโลก ไม่ว่ามันจะเป็นตัวเล็กหรือตัวใหญ่ขนาดไหน”
