กนกวรรณ ภารยาท : เรื่อง
มนัญญา เวิคแมน : ภาพ
“คนที่นี่ตื่นเช้ากันจัง ถ้าเป็นแถวบ้านฉันยังเงียบอยู่เลย” ฉันบอกกับเพื่อนร่วมเดินทางเมื่อเห็นความตื่นตาตื่นใจในความคึกคักของตลาดเช้าชุมชนหนองแขม
และฉันค่อนข้างประหลาดใจกับการมีอยู่ของสถานที่ซึ่งเต็มไปด้วยโรงเห็ด เป็ด ไก่ ซึ่งมีคุณลุงคุณป้าดูท่าทางใจดีออกมายืนต้อนรับ ทั้งสองท่านคือ วิรัช บัวคลี่ และ นกเล็ก สันทัด เจ้าของ “วิรัชฟาร์มเห็ด” ฟาร์มเห็ดออร์แกนิกในเมืองหลวงย่านหนองแขม
“แต่ก่อนพื้นที่นี้เป็นท้องนาล้วน ไม่มีถนน” วิรัชทักทายต้อนรับ พร้อมบอกเล่าถึงประวัติความเป็นมาของฟาร์มแห่งนี้
เบื้องหน้าเขาเป็นโต๊ะสีขาว วางผลิตภัณฑ์แปรรูปที่เจ้าของฟาร์มพร้อมนำเสนอ ทั้งเห็ดหย็อง แหนมเห็ด ไข่เป็ด ไข่ไก่ หน่อไม้ และต้นอ่อนทานตะวัน
“ผลิตภัณฑ์ที่มาโชว์เป็นของฟาร์มทั้งนั้นเลย แต่ละอย่างจะเป็นอินทรีย์ ปราศจากเคมี เดี๋ยวผมจะพาดูไปตามซุ้ม”
วิรัชพาเราเดินชมรอบๆ ฉันสาวเท้าตามไปอย่างไม่รีรอ
……
ในฟาร์มแห่งนี้มีการทำอาหารเป็ดอินทรีย์ เพื่อให้ได้ไข่ออร์แกนิก
วิรัชยกถังมาตั้งพร้อมอธิบายถึงวัตถุดิบ ซึ่งประกอบไปด้วยเศษอาหาร รำข้าว หัวกุ้ง กากถั่วเหลืองที่ได้จากน้ำเต้าหู้ มีการใช้รำข้าวเป็นหนึ่งในส่วนผสม ไม่ให้อาหารเป็ดเหลวเกินไป
“ถ้าอาหารเหลวเกินเป็ดจะไม่ชอบและเสียเร็ว เอารำไปดูดซับความชื้นให้มันหมาด จะอยู่ได้ประมาณ 3-4 ชั่วโมง เป็ดกินหมดพอดี ถ้าเลย 4 ชั่วโมงเป็ดจะท้องเสียตาย เพราะมันเป็นอาหารเปียก ถ้าเป็นอาหารเม็ดแบบแห้งๆ ให้ได้ทั้งวัน แต่มันไม่เป็นอินทรีย์ มีสิ่งเจือปนพวกเคมี”
ระหว่างที่วิรัชกำลังอธิบาย สายตาฉันเหลือบไปเห็นถังน้ำมันสีฟ้าขนาดใหญ่เชื่อมต่อวงล้อและมอเตอร์ ถูกจัดวางเอาไว้ประหนึ่งเป็นนวัตกรรมประจำฟาร์ม
เจ้าของฟาร์มเล่าถึงที่มาของนวัตกรรมดังกล่าวว่า เดิมทีเคยคลุกเคล้าอาหารเป็ดด้วยมือ แต่ด้วยจำนวนเป็ดที่มากขึ้น จึงคิดค้นวิธีนำถังน้ำมันมาดัดแปลงเป็นถังคลุกเคล้าอาหาร ติดมอเตอร์เจาะต้นไม้ยึดติดแกนแทนการขุดหลุมตั้งเสา
เครื่องผสมอาหารที่เขาออกแบบและผลิตขึ้นเองนี้ใช้งานมาแล้ว 2 ปี และยังใช้งานได้ดี ที่สำคัญยังประหยัดทุ่นแรงอีกด้วย
…
สิ่งหนึ่งในสิ่งที่ฉันสนใจเป็นพิเศษคือวิรัชฟาร์มเห็ดเป็นแหล่งเรียนรู้ของชุมชน มีการเปิดอบรมให้กับทั้งคนในชุมชนและนอกพื้นที่
“ทำไปทำมาก็ได้ดี ขายเอง เติบโตไปเรื่อยๆ คนก็มา เริ่มทยอยมาเรียนรู้ อยากทำ เห็นเราเอาเห็ดไปขาย เห็ดมันสดแล้วมันสวย แล้วราคามันก็ดีขายง่าย คนเริ่มสนใจเรียนรู้ ก็เลยต่อยอดไปเรื่อยๆ” วิรัชเล่าถึงการเปิดฟาร์มเป็นแหล่งเรียนรู้เชิงเกษตรของเขตหนองแขมอย่างเป็นทางการ
บ้างมาเป็นรายบุคคล ทั้งคนที่เกษียณอายุก็มาเรียนรู้การเพาะเห็ด ได้นำความรู้ไปต่อยอดเป็นอาชีพ
“ใครมาก็สอนฟรี” วิรัชบอกกับพวกเราระหว่างการเยี่ยมชม
…
แน่นอนว่าวิรัชฟาร์มเห็ดทีเด็ดที่โดดเด่นก็ต้องเป็นเห็ด
เห็ดของที่นี่คือ “เห็ดนางฟ้าภูฐาน” ใครสนใจอยากรู้วิธีการเพาะ วิรัชและนกเล็กก็พร้อมที่จะถ่ายทอดองค์ความรู้ให้แก่ทุกคนโดยไม่หวงแหนวิชา
“การเปิดดอกนะ 30 วัน อันนี้คือก้อน 30 วัน เขาเรียกเชื้อแก่ ก้อนเชื้อแก่แล้ว เราเอาไปวางลงที่เราจะเปิดดอก เก็บดอก วางได้ 2 วันแล้วเราก็เปิดดอก” คุณนกเล็ก ภรรยาของคุณวิรัช ทำการสอนวิธีการเปิดดอกจากก้อนเห็ด
พร้อมทั้งสาธิตการใช้ช้อนที่ล้างด้วยแอลกอฮอล์เขี่ยเม็ดเชื้อ จากนั้นจับเรียงตั้งเป็นชั้นๆ แล้วค่อยรดน้ำบนก้อน นับว่าเป็นความรู้ใหม่สำหรับฉันที่ไม่เคยได้เรียนรู้มาก่อนจากในห้องเรียน
…
การมีวิรัชฟาร์มเห็ดอยู่ในชุมชนหนองแขม นับเป็นแหล่งข้อมูลความรู้ที่ดีไม่แพ้ห้องสมุดห้องเรียน เนื่องจากเป็นแหล่งความรู้ เป็นผู้ที่เชี่ยวชาญและมีประสบการณ์จริง
เป็นแหล่งความรู้ที่สามารถจับต้องได้ และลงมือทำให้เห็นเป็นรูปธรรม ทั้งยังสามารถสร้างโอกาสให้คนนำไปต่อยอดได้ และที่สำคัญยังเป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้เกิดความเข้มแข็งในชุมชน ที่ทุกคนในชุมชนสามารถมาทำกิจกรรมร่วมกันได้
บ่ายวันนั้นบรรยากาศอบอวลไปด้วยมวลพลังบวกจากเจ้าของฟาร์มทั้งคู่ ฉันบอกตัวเองว่าจะต้องกลับมาเยี่ยมเยียนที่นี่อีกอย่างแน่นอน