เรื่อง : สุชาดา ลิมป์
ภาพ : บันสิทธิ์ บุณยะรัตเวช
เมื่อร่างหนึ่งไร้ลมหายใจ
แต่อีกหลายพันหลายหมื่นดวงใจไม่ยอมให้จิตวิญญาณสูญ
จึงเกิดเป็น “ศิลปะมีชีวิต” ของ ถวัลย์ ดัชนี ผ่านนวัตกรรมเทคโนโลยีในงาน “Immersive Art of Thawan Duchanee” ที่คัดสรรผลงาน ๔๐ ชิ้นเอก ของศิลปินแห่งชาติผู้ยิ่งใหญ่และเป็น “ศิลปินเอเชียคนแรกของโลก” ที่รังสรรค์งานศิลปะอันสูงส่งจนได้การยอมรับจากนานาชาติมาเล่าใหม่ด้วยเครื่องมือทันสมัยหลากรูปแบบ โดยเฉพาะการแสดงชุด “Lightning of the Soul” ในโดม Immersive 360 Fulldome
กล่าวกันว่า คือการเสพสุนทรียะศิลปะของศิลปินระดับตำนาน
ที่กระชากลมหายใจ-สร้างความตะลึงตื่นตาให้ทุกโสตประสาท
:: โลกศิลป์ x โลกเสมือน::
ริจะยก “พิพิธภัณฑ์บ้านดำ” มาไว้ใน “ไอคอนสยาม” ทั้งทีต้องไม่ธรรมดา
ห้างหรูริมแม่น้ำเจ้าพระยาจึงจัดพื้นที่ชั้น M บริเวณธารา ฮอลล์ และชั้น ๒ บริเวณไอคอนสยามพาร์ค ให้ “Fulldome.pro” สร้างปรากฏการณ์ศิลปะสุดล้ำส่งท้ายปีเก่า ๒๕๖๓ ต้อนรับปีใหม่ ๒๕๖๔
เนรมิตพื้นที่ว่างเป็น “AR Art Gallery” นำผลงานปรมาจารย์ไทยมา “เล่าใหม่” ผ่านเทคโนโลยี AR (Augmented Reality) ที่รวมเอาวัตถุเสมือนเข้ากับสภาพแวดล้อมจริงที่อยู่รอบตัวเรา
อธิบายอย่างง่าย วัตถุเสมือนที่ว่าเป็นได้ทั้งภาพ วิดีโอ หรือเสียงที่ประมวลผลจากคอมพิวเตอร์ สมาร์ทโฟน หรือแทบเล็ต โดยออกแบบมาเพื่อเสริมประสบการณ์ให้ผู้ใช้ หลายปีที่ผ่านได้ความนิยมสูงในโลกธุรกิจ ร้านเสื้อผ้านำ AR มาให้ลูกค้าลองเสื้อผ้าเสมือนจริงโดยเปลี่ยนชุด ขนาด สีสันได้ตามชอบก่อนตัดสินใจ ห้างเฟอร์นิเจอร์ก็นำเทคโนโลยีนี้มาให้ลูกค้าวัดขนาด จัดวางข้าวของในบ้านก่อนซื้อจริงเพื่อลดความผิดพลาด ในโซเชียลมีเดียก็มีแอปพลิเคชั่น Instagram, Facebook และ Snapchat สร้างฟีเจอร์ต่างๆ ให้ผู้ใช้เล่นแต่งหน้า สวมเครื่องประดับ เปลี่ยนเป็นเพศตรงข้าม ฯลฯ
ถึงอย่างนั้นในโลกของศิลปะ โดยเฉพาะเมืองไทยก็ยังนับว่าเป็นเรื่องใหม่
“Immersive Art of Thawan Duchanee” จึงเปิดประสบการณ์ให้แวดวง
“ผมอยากให้ชื่อเสียงของอาจารย์ถวัลย์ในฐานะศิลปินจากประเทศไทยขจรขจายไปทั่วโลก สิ่งที่จะได้กลับมาไม่ใช่กำไรเงินทองแต่เป็นกำไรความสุข ซึ่งการได้เห็นรูปที่พ่อวาดมีชีวิตอีกครั้งก็เป็นความสุขที่ได้มีโอกาสต่อลมหายใจของพ่อด้วยลมหายใจของผม”
ดร. ดอยธิเบศร์ ดัชนี บุตรคนเดียวของศิลปินแห่งชาติผู้ล่วงลับ ผู้อำนวยการพิพิธภัณฑ์บ้านดำ สะท้อนความท้าทายครั้งใหญ่ที่หวังให้ศิลปะไทยได้ก้าวไกลอีกระดับ
“ผลงานของอาจารย์ถวัลย์ที่แสดงในงานไม่ได้มีแค่จิตรกรรม ยังนำประติมากรรม สถาปัตยกรรม วรรณกรรม นาฏกรรม ชิ้นสำคัญๆ ที่ท่านรังสรรค์ไว้มาติดตั้งให้คนไทยได้เข้าถึงอย่างอิ่มเอมไร้ขีดจำกัด เป็นการนำรูปแบบเก่า-ใหม่มาผสมกลมกลืนเพื่อให้คนรุ่นเก่าที่ไม่ถนัดเทคโนโลยีชมได้ ขณะเดียวกันคนรุ่นใหม่ก็ได้เพลิดเพลินกับการเสพศิลปะผ่าน AR ใช้มือถือเล่นอินสตราแกรม ส่งเฟซบุ๊กให้กัน”
บรรยากาศในงานจึงปรากฏผู้ชมทั้งที่เดินเสพความงามจิตรกรรมด้วยตาเปล่า สัมผัสเขาควายที่ชวนให้นึกถึงศิลปินผู้รัก-สะสมกระดูกสัตว์ และตื่นเต้นกับวัตถุ ๓ มิติ ที่ลอยเด่นเหนือพื้นภาพคล้ายพุ่งออกจากจอสมาร์ทโฟน-แทบเล็ต สร้างอรรถรสเร้าใจแบบ Interactive Media ทว่ายังคงกลิ่นอายสง่างาม เคร่งขรึม มีความเป็นธรรมชาติตามอัตลักษณ์ศิลปินล้านนาแห่งอาณาจักรศิลปะจากเมืองเชียงราย
แต่ระดับ ๓ พันธมิตรหัวสมัยใหม่จับมือกัน ให้ทำเท่านั้นคงน้อยไป
พวกเขาจึงนำการแสดง “Lightning of the Soul” มาติดตั้งในโดม
อวดงานฝีมือล้ำค่า-สร้างประวัติศาสตร์หน้าใหม่ให้วงการศิลปะไทย
:: ถวัลย์ ดัชนี ยังไม่ตาย ::
ภายในโดม ๓๖๐ องศา ของ “Fulldome.pro” เนรมิตเป็นโรงภาพยนตร์ขนาดย่อม
ใช้เบาะนั่ง “Baandam Beanbag” แทนเก้าอี้ที่ออกแบบพิเศษโดยนำรูปลายและสีสันโทนขรึมขลังและร้อนแรงของอาจารย์ถวัลย์มานำเสนอเพิ่มสุนทรียะในการรับชมงานศิลปะของศิลปินแห่งชาติ
ตลอด ๑๕ นาที ภาพยนตร์ในรูปแบบ “video art” ตรงหน้านำเข้าสู่โลกความคิดอันหลากหลายที่จับต้องไม่ได้ของจินตนาการ อารมณ์ ความรู้สึก เกี่ยวกับ “ความดี-ความชั่ว” ผ่านการถ่ายทอดจากศิลปินชั้นเยี่ยมที่ได้การยกย่องว่า หากในยุโรปมี Michelangelo และ Leonardo da Vinci ที่เอเชียก็มี ถวัลย์ ดัชนี เป็นผู้มีอิทธิพลในการถ่ายทอดแก่นสารประสบการณ์ต่างๆ ของสังคมโลกผ่านผลงานของเขา
ภาพยนตร์เปิดเรื่องด้วยการตั้งคำถามชวนจิตวิญญาณเราขบคิดเกี่ยวกับเรื่องธรรมชาติของมนุษย์
“มนุษย์ทุกคนนั้น ในใจของเขาล้วนแสวงหาความรักและความเมตตา…แต่ทำไมเขาถึงได้ทำความชั่วบนเส้นทางชีวิตหนึ่งนี้”
แล้วจากนั้นก็ปรากฏภาพพิพิธภัณฑ์บ้านดำ สถานเก็บรักษาสิ่งสะสมและผลงานศิลปะหลายแขนงของอาจารย์ถวัลย์ ดัชนี บนพื้นที่กว่าร้อยไร่ ขณะที่ผู้คนนับพันทั้งผมดำ-ผมทองจากทุกสารทิศทั่วโลกมาที่นี่เพื่อชื่นชมมรดกทางวัฒนธรรมและดื่มด่ำกับผลงานศิลปะทางจิตวิญญาณ
“ยินดีต้อนรับมิตรสหาย ข้าพเจ้าจะเล่าเรื่องราวที่จะทำให้หัวใจของสิ่งมีชีวิตทุกชนิดที่ประกอบด้วยปัญญาบนโลกใบนี้ต้องตื่นเต้น”
เสียงที่เปล่งอยู่นั้นจะว่าเป็น ดร. ถวัลย์ ดัชนี ก็ไม่ใช่แต่ชวนให้เชื่อ
“การกระทำสิ่งเลวร้าย จะสามารถนำพาให้คนไปสู่ความรักและศานติอันเป็นเป้าหมายทางจิตวิญญาณของเราได้จริงหรือ เรื่องราวของข้าพเจ้าคือคำตอบของคำถามเหล่านี้ ซึ่งจะแสดงให้เห็นภาพของการต่อสู้กันระหว่างความคิดและจิตวิญญาณ”
ขณะเสียงดนตรีและรูปวาดเฉดสีเร่าร้อนกำลังปลุกเร้าหัวใจให้เต้นแรง
เขาถือโอกาสกระชากดวงจิตผู้ชมด้วยน้ำเสียงทรงพลังถ่ายทอดแนวคิด
“คนเฒ่าคนแก่เชื่อว่าทุกคนมีสัตว์สองตัวอยู่ในจิตใจ ตัวหนึ่งใจดีและสว่างไสว ส่วนอีกตัวหนึ่งนั้นเต็มไปด้วยโทสะและความมืดมน พวกเขาเชื่อว่าสัตว์สองตัวนี้กำลังต่อสู้กันอยู่ภายในความคิดและจิตใจของเราทุกคน ตัวใดที่ได้รับการกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงดูมากกว่าก็จะเป็นฝ่ายที่ชนะ”
ภาพเคลื่อนไหวตรงหน้า วูบวาบ-เร็วแรงอย่างไม่ปราณีโสตทัศน์ ทว่าไม่อยากพักสายตา
จิตรกรรมแนวปรัชญาพุทธศิลป์ที่ละเมียดละไมกับเส้นสายแต่สร้างความรู้สึกแกร่งกร้าว ลึกลับน่าสะพรึงยังคงโลดแล่น ฉุดทุกโสตประสาทให้ตื่นราวปรารถนาสะกดลมหายใจผู้ชมให้ชะงัก ท่ามกลางเสียงเกรี้ยวกราดของความคิดที่ตะเบ็งก้องกังวาน
“จะดูแลตัวของกูเอง! | ฉันอ่านหนังสือมาเยอะ! | ฉันรู้ทุกๆ สิ่งทุกๆ อย่าง! | ทำไม…ทำไม…ทำไมฉันต้องช่วย! | กูเป็นนายของตัวกูเอง! | โลกนะมันหมุนรอบตัวฉัน! | กูไม่สนใจใครทั้งนั้นนอกจากตัวกูเอง! | กูมีสิทธิ์ทุกอย่างและทุกคนควรรับใช้กู!”
แล้วไม่ทันไรก็ชวนผ่อนลมหายใจฟังเสียงกรุ๋งกริ๋งคล้ายระฆังเล็กๆ แกว่งไกวในธรรมสถาน
“ฉะนั้นเอง เราจึงติดกับดักอยู่ในความคิดและจิตใจของตัวเอง เหมือนคนตาบอดคลำทางอยู่ในความมืด คืออวิชชา ความไม่รู้ความจริงที่แท้นั่นเอง บางครั้งเขาก็รู้สึกมีความสุข บางครั้งเขาก็รู้สึกทุกข์ แต่มันก็เป็นแค่การต่อสู้ที่ผลัดกันแพ้ผลัดกันชนะอยู่อย่างไม่มีที่สิ้นสุดภายในจิตใจของเขาเอง แต่พระพุทธเจ้าได้ชี้ทางให้แก่เราเพื่อเอาชนะจิตใจและความคิดที่ร้อนรุ่มโลดแล่นไปมาให้สุข มันคือแนวทางแห่งการเจริญสติปัญญา การภาวนา และการทำความดี การบรรลุถึงหน้าที่และประโยชน์”
เสียงสุขุมนั้นชี้ให้พินิจความจริงและหน้าที่ของมนุษย์หากทำได้จึงเอาชนะความสับสนในความคิดและจิตใจ เปรียบดั่งแสงสีทองแห่งปัญญา ซึ่งพระพุทธเจ้าก็ชนะมารได้ด้วยการเจริญสติและปัญญาเช่นนั้น
ก่อนบทสวดมนต์จะบรรเลง ชายผู้แทนตนเป็น ถวัลย์ ดัชนี เปล่งเสียงทิ้งท้าย
“ในทุกๆ วันให้เริ่มต้นวันใหม่ของคุณด้วยความรู้สึกขอบคุณและสวดมนต์ภาวนา…เพราะชีวิตนั้นคือของขวัญที่ยิ่งใหญ่ที่สุด”
ต้องยอมรับว่าความคิดสร้างสรรค์ในการนำเสนอศิลปะในโรงภาพยนตร์ เป็นรูปแบบของการเสพศิลป์ด้วยตาที่ให้ประสบการณ์อิ่มเอมเสมือนจริงที่แสนกลมกลืน แต่มากกว่านั้นคือได้ความรู้สึกราวอาจารย์ถวัลย์ ดัชนี ฟื้นชีพขึ้นมาอีกครั้งเพื่อดับร้อนกิเลสในจิตใจสอนชีวิตที่ควรเป็น
นี่คือการเปลี่ยนโฉมหน้าการนำเสนองานศิลปะยุคใหม่ให้เมืองไทย
เพื่อให้ผู้ชมสนุกกับการแทรกเทคโนโลยีเข้าไปในสภาพแวดล้อมจริง
:: จักรพรรดิในตำนานx ศิลปินคลื่นลูกใหม่ ::
รู้กันในแวดวงศิลปะว่านอกจากฉายา “จักรพรรดิแห่งผืนผ้าใบ”
ถวัลย์ ดัชนี ยังได้ฉายาคู่กับ เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์ ศิลปินรุ่นน้องร่วมเชียงรายว่า
“เฉลิมชัย-สวรรค์ ถวัลย์-นรก”
เนื่องจากผลงานของอาจารย์เฉลิมชัยมักเน้นไปที่ภาพสวรรค์-ภพภูมิแห่งนิพพาน
ขณะผลงานอาจารย์ถวัลย์มักมุ่งสู่ความน่าสะพรึง บาปกรรม-กิเลสในตัวมนุษย์
๑๑ ธันวาคม ๒๕๖๓ วันสำคัญของการเปิดนิทรรศการ “Immersive Art of Thawan Duchanee” อาจารย์เฉลิมชัยจึงมาร่วมเป็นสักขีพยานที่ไอคอนสยาม เช่นเดียวกับผู้มีชื่อเสียงในวงการบันเทิงหลายรายที่มาร่วมชื่นชม “ศิลปินคลื่นลูกใหม่” ผู้สร้างผลงานร่วมกับศิลปะของ ถวัลย์ ดัชนี
เมื่อดวงอาทิตย์ลับขอบฟ้าสักพัก ได้เวลาของแสงสีเสียงที่จัดให้คอศิลปะได้หัวใจพองฟู
เก่ง–ธชย ประทุมวรรณ ศิลปินผู้มีเอกลักษณ์ทั้งสไตล์ของตัวเองและการร้องเพลงที่ไม่เหมือนใคร นำการแสดงละครโขนที่ใช้คนวาดลีลา-เล่าเรื่องราววรรณคดีรามเกียรติ์ผสมผสานกับหุ่นกระบอกจากคณะ “โจหลุยส์” นาฏยศาลาหุ่นละครเล็ก อวดศิลปะการแสดงไทยที่ไปกันได้ดีเยี่ยมกับสากลในมุมมองที่ต่างจากการชมโขนแบบเดิมๆ ยังน่าสนใจที่การแต่งกาย เสื้อผ้า หน้า ผม เป็นตัวละครยักษ์ที่มีลูกเล่นเปรี้ยวโฉบเฉี่ยวด้วยไอเดียก้าวหน้าที่รับอิทธิพลจากรสนิยมของ ถวัลย์ ดัชนี สู่สายตาสาธารณะทั้งชาวไทยและต่างชาติที่มาร่วมชมคับคั่งลานแสดง กระตุ้นให้เกิดความรู้สึกภาคภูมิใจศิลปวัฒนธรรมไทยอย่างแยบยล
อีกหนึ่งความตระการตาต้องยกให้การแสดงแฟชั่นชุด “ไหวฟ้าเฟือนตะวัน” ผลงานออกแบบของ ประภากาศ อังศุสิงห์ ดีไซเนอร์ผู้ฉีกกรอบงานดีไซน์ ร่วมสร้างสรรค์ผลงานสุดอลังการภายใต้คอลเล็กชั่น “ประภากาศ อังศุสิงห์ x ถวัลย์ ดัชนี” โดยถอดความจากผลงานอันดุดันเปี่ยมพลังของอาจารย์ถวัลย์ที่มีรูปแบบลึกลับเฉพาะตัวในโทนสี “ขาว-ดำ-แดง-ทอง” มืดครึ้มและฉูดฉาด องอาจและอ่อนน้อม สะท้อนจิตแกว่งไกวทั้งด้านมืดมิด-สว่างไสวในมนุษย์ ซึ่งหากได้ชมการแสดงเต็มรูปแบบชุด “Lightning of the Soul” ในโดม Immersive 360 Fulldome มาก่อนหน้าจะยิ่งสัมผัสได้ถึงเสน่ห์-เหตุผลของแฟชั่นชุดนี้ที่ขุดความน่าสะพรึงกลัวออกมานำเสนอผ่านหนุ่ม-สาวอสูรกาย-สัตว์นรกต่างๆ ในท่าทีเกรี้ยวกราดได้อย่างสร้างสรรค์
แปลก…ที่เมื่อโชว์จบลงแทนที่จะรู้สึกหนักหน่วง กลับจรรโลงจิตวิญญาณ
เกิดเป็นความงามที่ทำให้หัวใจ-สมองได้พัฒนาความคิดให้ลึกซึ้งกว้างไกล
“ผลงานศิลปะคือความรักปรากฏรูปของ ถวัลย์ ดัชนี แม้ร่างกายของท่านจะไม่อยู่แล้วแต่ลมหายใจและจิตวิญญาณของท่านยังคงอยู่ในผลงานศิลปะทุกๆ ชิ้นเสมอ นับตั้งแต่วันที่ท่านจากไป เราไม่เคยหยุดสร้างสรรค์และสืบสานปณิธานของท่านเพื่อส่งเสริมและต่อยอดวงการศิลปวัฒนธรรม จากการร่วมมือกันของ ๓ พันธมิตร พิพิธภัณฑ์บ้านดำ กูโดมโปร และไอคอนสยาม รวมถึงหัวใจอีกนับพันดวงที่ตั้งใจจัดงานนี้ขึ้นมาเพื่อให้ลมหายใจของอาจารย์ถวัลย์ได้กลับฟื้นคืนมาอีกครั้งผ่านเทคโนโลยีที่ล้ำสมัยที่สุดในโลก ดั่งเสียงขลุ่ยที่ดังที่สุดในกอไผ่และขับขานท่วงทำนองอีกครั้ง งานในวันนี้เป็นวอร์มประกายเล็กๆ ดั่งแสงหิ่งห้อยส่องก้นตนเอง แต่เป็นจุดก้าวกระโดดให้วงการศิลปะของไทยได้ก้าวไปทัดเทียมในระดับนานาชาติอย่างภาคภูมิ หวังว่าสิ่งที่เราได้ทำในวันนี้จะเกิดเป็นความรักปรากฏรูปส่องประกายให้วงการศิลปวัฒนธรรมของไทยได้งดงามยั่งยืนสืบไป”
ดร. ดอยธิเบศร์ ลูกชายผู้มีใบหน้านิ่งสงบ สะท้อนความรู้สึกต่อศิลปะอันสูงส่งของพ่อ
หากเคยเชื่อว่าศิลปะแนวพุทธศิลป์เป็นสิ่งที่คนรุ่นใหม่จับต้องยาก เข้าใจยาก น่าเบื่อ
ให้ลองมาชมนิทรรศการ “Immersive Art of Thawan Duchanee” จะสนุกจนลืมยาก
แม้ตลอดระหว่างวันนี้ไปจนถึง ๑๑ มกราคม ๒๕๖๔ จะไม่อาจสัมผัสการแสดงโขนและแฟชั่นโชว์แล้ว แต่ยังมีสินค้าที่ระลึกต่างๆ ในคอลเล็กชั่นพิเศษเอาใจคนรักหนุมานและเรื่องราวผ่านเส้นสายลายสีกรีดอารมณ์บาดลึกสไตล์ ถวัลย์ ดัชนี ปรากฏในรูปของภาพพิมพ์ แก้วเก็บอุณหภูมิ ผ้าพันคอ เสื้อผ้า ฯลฯ ให้เลือกสะสม รวมถึงเปิดให้ชมนิทรรศการฟรีในส่วนของพื้นที่ชั้น M บริเวณธารา ฮอลล์
แต่หากต้องการเสพสุนทรียะงานศิลป์ชิ้นเอกอย่างเต็มรูปแบบบนลานกลางแจ้งชั้น ๒ ของไอคอนสยามพาร์ค ก็สามารถสนับสนุนบัตรเข้าชมในราคา ๓๕๐ บาท พร้อมรับของที่ระลึก AR Poster
เพื่อร่วมพิสูจน์ความจริงที่ว่า…
สิ่งสำคัญของงานศิลปะคือตัวตนที่กลั่นออกมาจนเกิดเป็นกลิ่นอายอัตลักษณ์
ไม่ว่าศิลปินจะยังอยู่หรือจากโลกนี้ไป ชีวิต-ลมหายใจจึงยังปรากฏบนผลงาน
สร้างการจดจำมันยาก แต่การรักษานั้นยากกว่า ซึ่ง “ถวัลย์ ดัชนี” ทำสำเร็จ
