โรงเรียนกายอุปกรณ์ ห้องเรียนชีวิตของนักสร้างอวัยวะ

กลางปี ๒๕๕๒

วันที่เราไปสังเกตการณ์การเรียนหนังสือที่โรงเรียนแห่งหนึ่ง เราอุทานกับตัวเองว่า ชั้นเรียนนี้เป็นชั้นเรียนประหลาดที่สุดแห่งหนึ่งเท่าที่เคยเห็นมา

นักเรียนบางคนกำลังแต่งปูนปลาสเตอร์ บางคนนั่งดัดเหล็ก บางคนนั่งเย็บรองเท้า บางคนใส่หน้ากากป้องกันสะเก็ดลูกไฟ

และยังมีเครื่องจักรอีกจำนวนหนึ่ง
ฟังดูคล้ายโรงงานมากกว่าโรงเรียน

แต่ทั้งหมดนี้ผู้เรียนบอกว่าเป็นส่วนหนึ่งของบทเรียนระดับอุดมศึกษาหลักสูตร “กายอุปกรณ์ศาสตรบัณฑิต” ของโรงเรียนกายอุปกรณ์สิรินธร ภาควิชาเวชศาสตร์ฟื้นฟู คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ซึ่งปัจจุบันเป็นโรงเรียนกายอุปกรณ์แห่งแรก และแห่งเดียวในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่ริเริ่มผลิต “นักกายอุปกรณ์” (Prosthetist/Orthotist-นักประดิษฐ์อวัยวะเทียม) อย่างจริงจัง

หลักสูตรนี้ต้องเรียนหนักพอๆ กับแพทย์ คนที่เรียนจบจะประกอบอาชีพที่เมืองไทยขาดแคลนที่สุด ต้องทำงานใกล้ชิดผู้สูญเสียอวัยวะด้วยเครื่องมือและทักษะหลากหลาย ไม่ว่ากลศาสตร์ วิศวกรรมศาสตร์ แพทยศาสตร์ ฯลฯ ทั้งยังเรียกร้องความมีไหวพริบทางศิลปะเพื่อผลิต “อวัยวะเทียม” โดยมีจุดหมายสูงสุด คือ

คืนชีวิตที่สมบูรณ์ด้วยอวัยวะครบ ๓๒ ให้คนพิการอีกครั้ง

การทำงาน “ภาคปฏิบัติ” กับผู้ป่วยอาสาสมัคร ในวิชาว่าด้วยการสร้างขาเทียม
สิ่งที่ต้องทำคือการตรวจอวัยวะส่วนพิการอย่างละเอียดเพื่ออ่าน
“ข้อความ”(Message) ที่แพทย์ผู้ผ่าตัดบันทึกไว้บนอวัยวะชิ้นนั้น
และสร้างความไว้วางใจให้แก่ผู้ป่วยเพื่อที่การผลิตอวัยวะเทียม
จะดำเนินไปอย่างราบรื่นและเหมาะกับพวกเขามากที่สุด

นักกายอุปกรณ์ อาชีพใหม่จากโลกเก่า

เมื่อเห็นคนพิการทุพพลภาพ บ่อยครั้งเรามักมีคำอุทานถึงความ “สมประกอบ” ของร่างกายว่า “โชคดีเท่าไรแล้วที่เกิดมาครบ ๓๒” โดยสภาวะร่างกายครบ ๓๒ นั้นนับตามอวัยวะที่มองเห็นจากภายนอกประกอบด้วย

ดวงตา ๒ ข้าง
หู ๒ ข้าง
จมูก ๑ จมูก
ปาก ๑ ปาก
แขน ๒ ข้าง
ขา ๒ ข้าง
มือ ๒ ข้าง
นิ้วมือ ๑๐ นิ้ว
นิ้วเท้า ๑๐ นิ้ว

อวัยวะเหล่านี้เองทำให้กิจวัตรประจำวันตั้งแต่ตื่นจนเข้านอนเป็นไปอย่างราบรื่น

ทว่าถ้าส่วนใดส่วนหนึ่งหายไป หรือเกิดบิดเบี้ยว คดงอ อ่อนแรง เรื่องง่ายๆ อย่างการแปรงฟันก็อาจกลายเป็นเรื่องเข็นครกขึ้นภูเขาในทันที

เมื่อเกิดความเจ็บป่วยดังกล่าว แพทย์จะส่งต่อไปยัง “นักกายอุปกรณ์”

“นักกายอุปกรณ์” ไม่ใช่แพทย์ แต่เป็นอาชีพที่ต้องทำงานใกล้ชิดกับแพทย์และพยาบาลด้านเวชศาสตร์ฟื้นฟู นักกายภาพบำบัด นักกิจกรรมบำบัด นักจิตวิทยา โดยทำหน้าที่ฟื้นฟูสุขภาพผู้ป่วยที่มีปัญหาสูญเสียอวัยวะหรือ
มีอวัยวะภายนอกส่วนหนึ่งส่วนใดผิดปรกติ โดยพวกเขาทำหน้าที่สร้าง “กายอุปกรณ์เทียม” ทดแทนอวัยวะที่หายไป และสร้าง “กายอุปกรณ์เสริม” ช่วยให้อวัยวะผิดปรกติกลับมาทำงานได้ใกล้เคียงปรกติอีกครั้ง

เท่าที่รับรู้กัน อาชีพนักกายอุปกรณ์เพิ่งปรากฏขึ้นช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ ทว่าถ้ามองย้อนกลับไป แรงขับดันที่ทำให้เกิดอาชีพนี้มีมานานแล้วในสังคมมนุษย์

ราว ๑,๐๐๐ ปีก่อน เฮโรโดตัส นักประวัติศาสตร์กรีก บันทึกไว้ว่ามีทหารเปอร์เซียนายหนึ่งตัดเท้าเพื่อหลบหนีจากการเป็นเชลย หลังจากนั้นเขาแทนที่เท้าข้างที่ขาดด้วยอุปกรณ์ทำจากไม้ นั่นคือเรื่องราวของ “อวัยวะเทียม” ที่ปรากฏเป็นครั้งแรกในเอกสารทางประวัติศาสตร์

อีกกรณีหนึ่งคือ Götz von Berlichingen อัศวินเยอรมันในยุคกลางผู้สูญเสียแขนขวาจากสงคราม เขาสร้างแขนเทียมจากเหล็ก และทุกวันนี้แขนเทียมนั้นถูกเก็บรักษาไว้ในปราสาท Jagsthoundsen ในเยอรมนี

จะเห็นได้ว่าในประวัติศาสตร์อวัยวะเทียมมักถูกสร้างขึ้นจากวัตถุดิบและอุปกรณ์ง่ายๆ อาทิ ไม้ เหล็ก ฯลฯ โดยไม่มีหลักวิชาการแต่อย่างใด หากแต่ขึ้นกับความสร้างสรรค์และความพอใจของผู้สร้างเท่านั้น จนช่วงคริสต์ทศวรรษ ๑๙๕๐ เมื่อการแพทย์เจริญขึ้นจึงมีการพัฒนาหลักวิชาเรื่องอวัยวะเทียมอย่างจริงจัง

หมุดหมายสำคัญคือในปี ค.ศ. ๑๙๕๙ (พ.ศ. ๒๕๐๒) อาจารย์กลุ่มหนึ่งในมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา พัฒนาเทคนิคการสร้างอวัยวะเทียมส่วนที่มีความต้องการมากที่สุดคือ “ขา” โดยใช้เบ้าพลาสติก (Plastic socket) ยึดส่วนขาที่เหลืออยู่ของคนไข้เข้ากับวัสดุที่ทำหน้าที่แทนหน้าแข้ง คือไม้เนื้ออ่อนซึ่งถูกขึ้นรูปให้เหมือนขา หน้าแข้งเทียมนี้จะไปต่อกับเท้าเทียม มีการหุ้มส่วนหน้าแข้งด้วยพลาสติกโพลีเอสเตอร์เรซิน (polyester resin) ขาเทียมแบบนี้ต่อมารู้จักกันในแวดวงวิชาการว่า “ขาเทียมแกนนอก” เนื่องจากน้ำหนักตัวคนไข้ที่ใช้ขาเทียมชนิดนี้จะถูกถ่ายลงไปรอบๆ ขา

ต่อมาจึงมีการพัฒนา “ขาเทียมแกนใน” ซึ่งมีวิธีการสร้างโดยสังเขปคือ สร้างเบ้าที่ยึดกับขาที่เหลือของคนไข้ด้วยพลาสติก จากนั้นต่อเข้ากับอุปกรณ์ปรับแนวที่เป็นท่ออะลูมิเนียม ท่ออะลูมิเนียมจะทำหน้าที่รับน้ำหนักแทนหน้าแข้ง จากนั้นติดตั้งเท้าเทียม อาจมีการนำฟองน้ำมาหุ้มกับส่วนหน้าแข้งเพื่อตกแต่งให้คล้ายขาจริงมากที่สุด ขาเทียมชนิดนี้รู้จักกันในเวลาต่อมาว่า “ขาเทียมแกนใน” เพราะขาเทียมแบบนี้ถ่ายน้ำหนักตัวคนไข้ลงสู่แกนหน้าแข้งที่เป็นอะลูมิเนียมซึ่งถูกซ่อนไว้ข้างใน ขาเทียมชนิดนี้สร้างได้เร็ว มีน้ำหนักเบา ต่อมายังกลายเป็นวิธีต้นแบบในการสร้างอวัยวะเทียมส่วนอื่นๆ ที่ใช้สอนในโรงเรียนกายอุปกรณ์ทั่วโลก

ทั้งนี้ ความก้าวหน้าของวงการวัสดุศาสตร์ยังทำให้ขาเทียมแกนในได้รับการพัฒนาต่อเนื่อง อาทิ เมื่อพลาสติกถูกพัฒนาให้เบาและแข็งแรง นักกายอุปกรณ์ก็สร้างเบ้าที่ดีกว่าเดิมให้คนไข้ได้ เมื่อมีการนำอะลูมิเนียมที่เบาและแข็งแรงมาใช้เป็นแกนหน้าแข้งแทนวัสดุจำพวกไม้ นักกายอุปกรณ์ก็จะออกแบบขาเทียมที่เบากว่าเดิมได้

ตั้งแต่ทศวรรษ ๑๙๕๐ เป็นต้นมา ในโลกตะวันตกยังมีการพัฒนาอวัยวะเทียมส่วนอื่นๆ นอกเหนือจากขาและแขน อาทิ เท้าเทียม ข้อเข่าเทียม และยังพัฒนา “กายอุปกรณ์เสริม” จำนวนมาก อาทิ เหล็กพยุงขา(Brace) สำหรับผู้มีปัญหาขาลีบเล็กและไม่มีแรง

ในเมืองไทยไม่มีบันทึกเกี่ยวกับการพัฒนางานด้านกายอุปกรณ์มากนัก เท่าที่ปรากฏข้อมูลคือปี พ.ศ. ๒๔๙๗ ที่คนไทยป่วยเป็นโรคโปลิโอ (โรคนี้ทำให้ขาผิดรูปร่าง) จำนวนมาก

ปีนั้นมีแผนก “งานกายอุปกรณ์” เกิดขึ้นที่โรงพยาบาลศิริราชเพื่อบริการประชาชน ถือเป็นครั้งแรกที่มีการตั้งแผนกนี้ในโรงพยาบาล แต่เนื่องจากยังไม่มีบุคลากรที่เชี่ยวชาญศาสตร์ด้านกายอุปกรณ์มากพอ การทำงานก็ยังเป็นไปในลักษณะเรียนรู้พร้อมกับทำงาน ประสิทธิภาพในการผลิตอุปกรณ์เทียมจึงยังไม่ดีนัก

ต้องรอถึงปี ๒๕๒๒ จึงมีการเปิด “โรงเรียนกายอุปกรณ์” ที่โรงพยาบาลเลิดสิน เพื่อผลิต “ช่างกายอุปกรณ์” ระดับอนุปริญญา อย่างไรก็ตามผ่านไป ๑๔ รุ่น โรงเรียนก็ต้องปิดตัวลงในปี ๒๕๓๗ เนื่องจากปัญหาด้านงบประมาณและความไม่พร้อม

ช่วงคาบเกี่ยวในปี ๒๕๓๔ ยังมีการตั้ง “ศูนย์สิรินธรเพื่อการฟื้นฟูสมรรถภาพทางการแพทย์แห่งชาติ” หน่วยงานระดับกอง สังกัดกรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข เพื่อทำวิจัย ทำงานวิชาการ และฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ป่วยและผู้พิการจากโรคต่างๆ โดยศูนย์สิรินธรฯ ร่วมกับสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ (ปัจจุบันคือมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ) เปิดหลักสูตรกายอุปกรณ์ระดับประกาศนียบัตรชั้นสูง (ปกศ.สูง)-อนุปริญญา ในปี ๒๕๓๖ ใช้เวลาเรียน ๓ ปีที่สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ แต่เปิดสอนได้ ๕ รุ่นก็ต้องปิดตัวไปอีก

ต่อมาในปี ๒๕๔๕ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล ร่วมกับศูนย์สิรินธรเพื่อการฟื้นฟูสมรรถภาพทางการแพทย์แห่งชาติ และมูลนิธินิปปอน (The Nippon Foundation) ก่อตั้ง “โรงเรียนกายอุปกรณ์สิรินธร” ขึ้นเพื่อผลิตนักกายอุปกรณ์ระดับปริญญาตรี โดยอยู่ภายใต้คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล ซึ่งนับถึงปัจจุบันก็ถือเป็นปีที่ ๙ ที่เปิดการเรียนการสอนมา

ทั้งหมดนี้เป็นความพยายามเพื่อแก้ไขสภาวะที่สังคมไทยมีช่างกายอุปกรณ์/นักกายอุปกรณ์เพียง ๓๐๐ คน (ประเมินอย่างไม่เป็นทางการ) ในขณะที่มีผู้พิการถึง ๑.๘๗ ล้านคน (สำนักงานสถิติแห่งชาติ, ๒๕๕๐) และคนพิการในพื้นที่ห่างไกลจำนวนมากยังคงต้องทำอวัยวะเทียมใช้กันเองตามมีตามเกิด

รศ.พญ.กมลทิพย์ หาญผดุงกิจ อดีตผู้อำนวยการโรงเรียนกายอุปกรณ์สิรินธร เล่าว่านี่เป็นโรงเรียนผลิตนักกายอุปกรณ์แห่งแรกและแห่งเดียวในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่เกิดขึ้นเพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว ที่สำคัญ นอกจากสอนบทเรียนทางเทคนิคแล้วยังต้องผลิตนักกายอุปกรณ์ที่เข้าใจและดูแลเพื่อนมนุษย์ผู้พิการได้อย่างแท้จริง

ปี ๑ ปูพื้น “นักกายอุปกรณ์”

วรลักษณ์ ปรากฏมงคล นักศึกษาชั้นปีที่ ๔ สาขาวิชากายอุปกรณ์ โรงเรียนกายอุปกรณ์สิรินธร

เรื่องราวสมัยเรียนปี ๑ ยังคงชัดเจนในความทรงจำของเธอ

เธอจำได้ว่าชีวิตนักศึกษาปี ๑ ก็ไม่ต่างจากอีกหลายคนที่ยังสับสนกับตัวเอง “เรียนสายวิทย์-คณิตมา สอบติดเพราะเลือกเป็นอันดับ ๓ ที่เลือกเพราะตอนเตรียมสอบเอนทรานซ์ค้นดูสถิติคะแนนแต่ละสาขาวิชา สาขาวิชากายอุปกรณ์ที่ขึ้นด้วยอักษร ก ปรากฏเป็นตัวแรก แรกๆ ก็รู้แค่เรียนเกี่ยวกับการรักษาคน ต้องออกแบบและผลิตอุปกรณ์บางอย่างเท่านั้น”

เธอพบว่าวิชาเรียนในปีแรกนั้นประกอบด้วยวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ อาทิ ฟิสิกส์ เคมี ชีววิทยา ฯลฯ ที่ต้องลงเรียนเป็นปรกติเช่นเดียวกับสาขาวิชาอื่นๆ ในคณะแพทยศาสตร์ แต่สำหรับนักศึกษากายอุปกรณ์ วิชาพิเศษที่เพิ่มมาคือ “วิชาว่ายน้ำ วิชาพื้นฐานทางวิศวกรรมศาสตร์ วิชาเขียนแบบ วิชาที่สอนการใช้โปรแกรม AutoCAD (โปรแกรมคอมพิวเตอร์หรับการออกแบบทางวิศวกรรม)

“แรกๆ ก็งงว่าทำไมต้องเรียนเพราะเป็นส่วนเกินจากวิชาพื้นฐาน เด็กปี ๑ คนอื่นมีเวลาว่างทำกิจกรรมแต่เราต้องเรียนวิชาเหล่านี้จนไม่มีเวลาว่าง ต่อมาถึงเข้าใจว่าวิชาว่ายน้ำเป็นการเตรียมความแข็งแรงของร่างกายเพราะเมื่อเรียนปีสูงขึ้น ต้องแต่งปูน แบกของ ยกเหล็ก ทำสารพัดอย่าง ส่วนวิชาพื้นฐานทางวิศวกรรมศาสตร์ วิชาเขียนแบบ วิชาโปรแกรมออโตแคด ต้องใช้เพื่อออกแบบอุปกรณ์เทียม”

วิชาที่สำคัญที่สุดในปีแรกสำหรับเธอคือ “ศาสตร์ว่าด้วยกายอุปกรณ์เสริมและกายอุปกรณ์เทียม (Introduction to P&O)” ที่ว่าด้วยการทำความรู้จักกับศาสตร์และหน้าที่ของนักกายอุปกรณ์

วรลักษณ์บอกว่าวิชานี้ทำให้รู้จัก “กายอุปกรณ์” และรู้จักภารกิจของนักกายอุปกรณ์ “พูดให้เข้าใจง่ายคือ กายอุปกรณ์เทียมหมายถึงอวัยวะเทียมที่สร้างทดแทนอวัยวะจริง ไม่ว่าขาเทียม แขนเทียม มือเทียม ข้อต่อต่างๆ ที่ทำขึ้นแทนหัวเข่า ข้อศอกจริง ส่วนกายอุปกรณ์เสริมเป็นตัวช่วยอวัยวะที่ผิดปรกติให้กลับมาทำงานได้ใกล้เคียงปรกติมากที่สุด ไม่ว่าจะเป็นอุปกรณ์พวกแผ่นรองในรองเท้า เหล็กพยุงขา ที่ดัดหลัง เป็นต้น”

เธอยังได้เรียนรู้ว่าหน้าที่ของนักกายอุปกรณ์คือการ “รับไม้ต่อ” จากแพทย์ในการฟื้นฟูคนไข้ และหลักการออกแบบกายอุปกรณ์ทั้ง “เทียม” และ “เสริม” นั้นมีกฎสำคัญคือ หนึ่ง คนไข้ต้องใช้งานได้จริง (Function) สอง สวมใส่สบาย (Comfort) และสาม มีความสวยงาม (Cosmetic)

หลักการทั้งสามนี้จะถูกใช้ในบทเรียนชั้นปีที่สูงขึ้นเมื่อมีการฝึกปฏิบัติจริง นั่นคือทุกครั้งที่แพทย์ตัดขาคนไข้ แพทย์จะทิ้ง “ข้อความ” (message) ไว้ในตอขาส่วนที่เหลือของคนไข้เพื่อสื่อสารกับนักกายอุปกรณ์เสมอ อาทิ จำนวนปุ่มกระดูก จำนวนกล้ามเนื้อที่เหลือ ซึ่งต่อมานักกายอุปกรณ์จะใช้สิ่งเหล่านี้เป็นโจทย์ในการสร้างกายอุปกรณ์ที่เหมาะที่สุดให้คนไข้ โดยที่คนไข้สวมแล้วต้องใช้ได้โดยไม่มีอาการแทรกซ้อน จึงจะถือเป็นการตอบโจทย์เรื่องการใช้งานได้จริงและสวมใส่สบาย ส่วนโจทย์ข้อสุดท้าย นักกายอุปกรณ์ต้องคิดให้ออกว่าทำอย่างไรอุปกรณ์เทียมจึงทำงานและมีรูปแบบกลมกลืนกับอวัยวะจริงที่สุด เพื่อให้คนไข้ใช้ชีวิตได้อย่างปรกติที่สุดในสังคมที่สาธารณูปโภคทั้งหลายถูกสร้างขึ้นเพื่อรองรับคนที่มีอวัยวะครบ ๓๒ เท่านั้น

ยังไม่นับวิธีสื่อสารกับคนไข้เพื่อวินิจฉัยอาการอันจะนำไปสู่การสร้างกายอุปกรณ์ประเภทต่างๆ ให้เหมาะกับคนไข้แต่ละคนที่มีลักษณะพิการเฉพาะตัวแตกต่างกันไป

การทดสอบเพื่อดูท่าทางการเดินของผู้พิการกับราวคู่อย่างละเอียด
เพื่อป้องกันอุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้น การทดสอบนี้จะเป็นข้อมูลสำคัญ
ที่นักกายอุปกรณ์บันทึกลงใน Assessment Sheet
เพื่อนำมาออกแบบอุปกรณ์เทียมให้เหมาะกับผู้ป่วยมากที่สุด

ปี ๒ ดิกชันนารี อาจารย์ใหญ่ และวิชาแรกของกายอุปกรณ์

เมื่อขึ้นชั้นปีที่ ๒ วรลักษณ์จำได้ว่าต้องหอบดิกชันนารีศัพท์การแพทย์เล่มโตเดินไปมาระหว่างตึกต่างๆ ในโรงพยาบาลศิริราช รวมถึงที่เรียนอีกแห่งคือศูนย์สิรินธรเพื่อการฟื้นฟูสมรรถภาพทางการแพทย์แห่งชาติ จังหวัดนนทบุรี เนื่องจากปีการศึกษานี้ วิชาต่างๆ ล้วนต้องเรียนกับอาจารย์ชาวต่างชาติจากทั่วทุกมุมโลก

นี่คือกำแพงที่เธอและเพื่อนๆ ต้องผ่านไปให้ได้ เพราะ “องค์ความรู้เรื่องกายอุปกรณ์และอาจารย์ส่วนมากมาจากต่างประเทศ ภาษาอังกฤษเป็นปัจจัยสำคัญ จะมีศัพท์ทางการแพทย์เต็มไปหมด ต้องเปิดดิกชันนารีมือระวิง” วรลักษณ์เล่า

วิชาเรียนในชั้นปีนี้เป็นวิชาด้านการแพทย์มากกว่าครึ่ง อาทิ วิชาว่าด้วยการทำงานของอวัยวะต่างๆ วิชาว่าด้วยโรคที่ส่งผลให้อวัยวะผิดปรกติหรือนำไปสู่การสูญเสียอวัยวะ นอกนั้นคือกฎหมายที่เกี่ยวข้อง อาทิ สิทธิในการรับการรักษาของคนไข้

นอกจากนี้ยังมีวิชาที่ต้องเรียนกับ “อาจารย์ใหญ่” (ศพ) เช่นเดียวกับนักศึกษาแพทย์

“คนไม่ค่อยรู้ว่าเราได้เรียนกับอาจารย์ใหญ่ด้วย ปรกติคนที่ได้เรียนกับอาจารย์ใหญ่ก่อนคือนักศึกษาแพทย์ เขาจะค่อยๆ เลาะอวัยวะทีละส่วนๆ ศึกษาระบบต่างๆ ในร่างกาย พอเลาะจนเหลือกล้ามเนื้อ ช่วงนั้นนักศึกษากายอุปกรณ์จะได้เข้าไปเรียนเรื่องกล้ามเนื้อ ระบบประสาท ระบบกระดูก เราต้องท่องจำและรู้จักระบบเหล่านี้ทั้งหมด แต่จะไม่ลึกเท่านักศึกษาแพทย์ ความรู้ตรงนี้จะเป็นฐานให้เราเรียนวิชากายอุปกรณ์ตัวอื่นต่อไป ถามว่ากลัวไหม ก็มีบ้าง แต่นี่ก็เป็นเรื่องที่ต้องเรียน”

วิชาด้านกายอุปกรณ์โดยตรงเริ่มต้นตั้งแต่เทอมแรกของปีนี้เช่นกัน โดยเริ่มจาก “อุปกรณ์เสริมเท้า” หรือแผ่นรองในรองเท้าและเหล็กพยุงขา ทั้งนี้โดยมีหลักการสร้างกายอุปกรณ์ที่ใช้งานได้จริง สวมใส่สบาย และสวยงาม เป็นพื้นฐานในการทำงาน พวกเขาจะจับคู่กันในห้องเรียน และใช้ “เท้าเพื่อน” เป็นต้นแบบในการทำแผ่นรองในรองเท้า

ธวัชชัย จันทร์สอาด นักกายอุปกรณ์และอาจารย์พิเศษโรงเรียนกายอุปกรณ์สิรินธร อธิบายว่า “โดยธรรมชาติทุกคนพิการแต่กำเนิด เท้า ๒ ข้างปรกติจะมีขนาดต่างกันเล็กน้อย อาจเป็นแต่กำเนิดหรือเกิดจากพฤติกรรมการใช้ชีวิต แผ่นรองเป็นอุปกรณ์เสริมพื้นฐานที่ทุกคนควรใช้และมีความซับซ้อนน้อยที่สุด”

วรลักษณ์และเพื่อนๆ ได้ทดลองสร้างอุปกรณ์เสริมเป็นครั้งแรกโดยเริ่มจากฝึกดูลักษณะเท้า ออกแบบแผ่นรองสำหรับเท้าแต่ละข้าง ตัดวัสดุที่จะนำมาทำให้ได้ขนาด ใช้จักรเย็บผ้าเย็บตกแต่งแผ่นรองเท้าแล้วให้เพื่อนทดลองใช้ เมื่อทดลองดูแล้วใช้งานได้ดี ใส่เดินสบาย ก็จะตกแต่งให้ดีขึ้นโดยลงสีหรือบุลาย

บทเรียนนี้ทำให้ผู้เรียนเข้าใจว่าอุปกรณ์เสริมแต่ละชิ้นล้วนถูกสร้างขึ้นให้เหมาะสมกับคนคนเดียว หรือเป็น “ผลิตภัณฑ์เฉพาะ” (Custom Made) เท่านั้น

เพราะความเป็น “Custom Made” นี้เองทำให้เราได้ยินอาจารย์ธวัชชัยพูดบ่อยๆ ในห้องว่า การสร้างกายอุปกรณ์เสริม “จินตนาการสำคัญกว่าความรู้” เพราะ “นักกายอุปกรณ์ไม่มีทางรู้หรอกว่าคนไข้มีปัญหาแบบไหน มา ๑๐ คนก็มีปัญหา ๑๐ แบบ ต้องพลิกแพลงวิธีสร้างอุปกรณ์ไปเรื่อยๆ คนนี้อาจต้องใช้เหล็กพยุงขาที่มีข้อต่อแปลกๆ อีกคนอาจจะใช้แบบที่ธรรมดาที่สุดก็ได้”

ในชั้นปีนี้ยังมีวิชาที่ทำให้พวกเขาเริ่มสัมผัสกับโลกความจริงของนักกายอุปกรณ์

นั่นก็คือวิชาว่าด้วยการสร้างเหล็กพยุงขา (Brace)นอกจากจะได้เรียนบทเรียนทางทฤษฎีและหน้าที่ของอุปกรณ์เสริมชนิดนี้ว่าช่วยเหลือคนไข้ที่อวัยวะผิดปรกติด้วยแรงกระทำจากภายนอก (การดัด) เพื่อให้อวัยวะส่วนนั้นกลับสู่ภาวะใกล้เคียงปรกติมากที่สุดแล้ว นักศึกษายังได้เจอ “ของจริง” คือคนไข้ที่อาสามาเป็นแบบฝึกหัดให้พวกเขาฝึกวินิจฉัยอาการว่าควรสร้างกายอุปกรณ์แบบใด

นอกจากการพิจารณาความพิการจากภายนอกแล้ว การฝึกทักษะการสื่อสารกับคนไข้ก็ถือเป็นแบบฝึกหัดสำคัญ เพราะการพูดคุยคือทางเดียวที่จะวินิจฉัยอาการและรู้ว่าควรสร้างอุปกรณ์อะไรที่เหมาะสมที่สุดกับคนไข้

วรลักษณ์จำหลักการนี้ได้ดี ด้วยนี่คือหัวใจของการเรียนวิชากายอุปกรณ์

“หัวใจก็คือทำยังไงให้คนไข้เชื่อใจและตอบตรงความเป็นจริงที่สุด ตั้งแต่ตอนตรวจไปจนถึงขั้นทดลองใช้กายอุปกรณ์ ถ้าตรวจไม่ได้ก็ทำงานไม่ได้ หรือตรวจแล้วได้ข้อมูลคลาดเคลื่อน กายอุปกรณ์ที่ทำขึ้นมาก็อาจไม่ถูกใช้งาน หรือคนไข้ใช้แล้วเกิดปัญหาสุขภาพตามมา เช่น เกิดอาการกดเจ็บเพราะอุปกรณ์เทียมรัดแน่นเกินไป”

ชื่อ–อายุ–สาเหตุความผิดปรกติ–ประวัติการรักษาของแพทย์ย้อนหลัง ๕ ปี–ระยะเวลาที่พิการ–ประวัติการใช้กายอุปกรณ์เสริม–ลักษณะที่อยู่อาศัย คือข้อมูลชุดแรกที่ถูกจดลงใน Assessment Sheet

“เราต้องรับฟังคนไข้ว่าเขาเจออะไรมา บางคนเพิ่งผ่านอุบัติเหตุมา เล่าไปน้ำตาซึม เราต้องฟังและเข้าใจ แต่ไม่ใช่นั่งร้องไห้กับเขา”

ถัดจากข้อมูลชุดแรก ข้อมูลชุดที่ ๒ จะมาจากการตรวจสอบสถานภาพผู้ป่วย

“ช่วงตรวจคนไข้ ห้องเรียนจะถูกแปรสภาพเป็นห้องทดลองขนาดใหญ่ มีราวคู่ให้คนไข้จับขณะทดสอบเดินเพื่อป้องกันการหกล้ม มีเครื่องมือจำนวนมากที่ต้องใช้ในการตรวจ เช่น บรรทัดวัดองศา (Goniometer) สำหรับวัดองศาการเคลื่อนไหวของข้อต่อ ลูกดิ่งสำหรับตรวจความสมดุล แผ่นตรวจเช็กความสูงกรณีขาสองข้างไม่เท่ากันเรายังดูเรื่องกล้ามเนื้อว่ามีกำลังเหลือแค่ไหน อาจให้ยกขาโดยเทียบระหว่างขาข้างที่ผิดปรกติกับข้างที่ปรกติ ดูท่าเดินทั้งแบบที่ใส่และไม่ใส่กายอุปกรณ์ จากนั้นในคาบเรียนต่อมาก็จะมีการหล่อแบบตอขาข้างที่ผิดปรกติของคนไข้”

การหล่อแบบตอขาจะเริ่มจาก “เข้าเฝือก” ขาข้างที่ผิดปรกติ เมื่อเฝือกแข็งตัวมันจะถูกตัดออกทันที และจะกลายเป็นแม่พิมพ์ในการหล่อแบบตอขาที่ทำจากปูนปลาสเตอร์ซึ่งมีขนาดเท่าขาคนไข้

ขั้นตอนนี้นักศึกษากายอุปกรณ์ต้องแปลงร่างเป็นช่างแต่งปูนและทำงานคลุกฝุ่นพักใหญ่ๆเพื่อให้ได้หุ่นตอขาสำหรับเป็นหุ่นต้นแบบประกอบการสร้างกายอุปกรณ์แทนการกักคนไข้ไว้ที่โรงพยาบาล โดยต้องทำให้หุ่นตอขาใกล้เคียงขาข้างที่ผิดปรกติมากที่สุด จากนั้นจะเข้าสู่ขั้นตอนการผลิต “เบ้า” (Socket) ซึ่งทำหน้าที่เป็นปลอกสวมตอขาผู้ป่วย เป็นที่ลงน้ำหนักของขาข้างที่ผิดปรกติ และทำหน้าที่เป็นรยางค์เชื่อมท่อนขาที่ลีบเล็กเข้ากับเหล็กพยุงขา

ถึงตรงนี้พวกเขาต้องเปลี่ยนบทบาทจากช่างแต่งปูนมาเป็นวิศวกรในโรงงานอุตสาหกรรม โดยต้องเปลี่ยนมาใส่ถุงมือกันความร้อน แว่นตานิรภัย ทำงานกับเครื่องกรอปูน เครื่องดูดอากาศ และตู้อบความร้อนสูง

เริ่มจากเอาพลาสติกทำเบ้าซึ่งส่งมาจากโรงงาน ลักษณะเป็นแผ่นสี่เหลี่ยมคล้ายฟิวเจอร์บอร์ดขนาดเล็ก อบในตู้อบความร้อนสูงเพื่อให้อ่อนตัวจนหุ้มเข้ากับหุ่นตอขาปูนได้ เมื่อพลาสติกเย็นลงก็จะได้เบ้าพลาสติกที่สวมเข้ากับตอขาคนไข้ได้พอดี หลังจากนี้ก็คือการขุดปูนปลาสเตอร์จากเบ้า และนำเบ้านั้นมาตกแต่งให้ได้ขนาด โดยมีข้อมูลจาก Assessment Sheet ทั้ง ๒ ชุดเป็นเข็มทิศ

จากนั้นก็เข้าสู่ขั้นตอนการติดตั้งโครงเหล็กเข้ากับเบ้า “ระหว่างนี้ต้องดัดเหล็ก ทุบเหล็ก ติดตั้งอุปกรณ์ต่างๆ ที่ทำให้มันเป็นรูปเป็นร่าง บางทีผู้ช่วยอาจารย์หรือเพื่อนๆ ก็มาช่วย แต่ส่วนมากอาจารย์เน้นให้ทำเองเพราะโลกการทำงานจริงเราจะไม่มีผู้ช่วยเลย” วรลักษณ์เล่า

กรณีเหล็กพยุงขา ศักยภาพที่จะปรับแก้ท่าเดินของคนไข้ให้กลับสู่ภาวะปรกติเป็นเรื่องสำคัญ เพราะกายอุปกรณ์เสริมนอกจากปรับแก้การเดินแล้ว มันยังมีอีกบทบาทคือการรักษาในระยะยาวด้วย

เมื่อสร้างเสร็จก็จะเชิญคนไข้มาทดลองใช้อีกครั้ง จากนั้นจึงสรุปกรณีและทำเป็นรายงาน (Logbook)เสนอในการสอบต่อไป

อาจารย์กำลังอธิบายขั้นตอนเข้าเฝือกเพื่อทำหุ่นตอขา
ซึ่งถือเป็นขั้นตอนแรกในการสร้างอุปกรณ์เทียมและอุปกรณ์เสริม

การตกแต่งตอขาจำลองที่มีลักษณะเหมือนขาจริงของคนไข้ซึ่งได้จาก
การเข้าเฝือกและใช้เฝือกนั้นเป็นแม่พิมพ์ในการหล่อหุ่นต่อขาขึ้นมา

การขึ้นเบ้าพลาสติกเพื่อสร้างเหล็กพยุงขา โดยมีหุ่นตอขา
ทำหน้าที่เป็นแบบแทนขาจริงของคนไข้

ปี ๓ กายอุปกรณ์ระดับกลางและรองเท้า

พอขึ้นปี ๓ เมื่อชั่วโมงเรียนส่วนใหญ่ย้ายมาที่ศูนย์สิรินธรเพื่อการฟื้นฟูสมรรถภาพทางการแพทย์แห่งชาติ จังหวัดนนทบุรี วรลักษณ์พบว่าการสร้างอุปกรณ์เทียมไม่ใช่เรื่องง่าย

เธอพบว่าเรื่องนี้มีโจทย์สำคัญคือ ทำอย่างไรให้อวัยวะไร้ชีวิตทำงานร่วมกับอวัยวะมีชีวิตได้อย่างราบรื่น

ในความเป็นจริง ชั้นปีที่ ๓ มีหลายวิชาที่สอนการสร้างอุปกรณ์เทียมให้คนไข้ที่สูญเสียอวัยวะส่วนต่างๆ อาทิ แขน ขา เท้า ตามระดับความซับซ้อน วิชาที่น่าสนใจที่สุดในชั้นปีนี้คือการสร้างกายอุปกรณ์เทียมว่าด้วยเรื่องแขน

เราตามรุ่นน้องวรลักษณ์ไปเรียนวิชาหลักที่ว่าด้วย “แขน” ที่แบ่งเป็น ๓ ระดับการขาด คือ ใต้ศอก เหนือศอก และระดับศอก

ชั่วโมงเรียนนี้สอนว่าเรื่องแขนไม่ว่าจะขาดระดับใด นักศึกษากายอุปกรณ์ต้องเรียนรู้หลักการที่ว่า การสร้างแขนเทียมต้องคิดเรื่องการใช้งาน (function) เป็นสำคัญ

“ดูว่าคนไข้เอาไปทำอะไร ประกอบอาชีพแบบไหน เพราะแขนเทียมมี ๒ แบบ คือ สวยงาม (Cosmetic Type) แต่เคลื่อนไหวข้อต่างๆ ไม่ได้ กับอีกแบบคือแขนเทียมใช้งาน (Functional Type) ที่พวกเราเรียกเล่นๆ ว่าแขนกัปตันฮุก ซึ่งมีจุดเด่นอยู่ที่มือเป็นรูปตะขอเปิดปิดใช้หยิบจับสิ่งของได้ ถ้าคนไข้เป็นเกษตรกรทำงานในไร่ในนาก็จะต้องใช้แขนเทียมที่ทำงานได้” วรลักษณ์อธิบาย

ไม่ต่างกับวิชาสร้างกายอุปกรณ์เทียมส่วนก่อนหน้านี้ วิชาสร้างแขนเทียมเริ่มด้วยภาคทฤษฎีว่าด้วยลักษณะการตัดขาดของแขน ชนิดของอุปกรณ์ที่ประกอบขึ้นเป็นแขนเทียม ชนิดวัสดุที่นำมาใช้งานได้

เมื่อถึงเวลาวินิจฉัยคนไข้อาสาสมัคร หลักการเรื่องสวมใส่สบาย (Comfort) ถูกให้ความสำคัญผ่านการตรวจ “ตอแขน” (ส่วนแขนที่เหลือจากการผ่าตัด) อย่างละเอียด เพื่ออ่าน “ข้อความ” (Message) ของแพทย์ที่ทิ้งไว้เป็นจำนวนปุ่มกระดูก ปริมาณกล้ามเนื้อแขนที่เหลืออยู่ และสภาพร่างกายทั่วไปของทั่วไป รายละเอียดทั้งหมดจะถูกบันทึกลง Assessment Sheet และจะกลายเป็นข้อมูลสำคัญที่ต้องใช้ระหว่างการหล่อแบบตอแขนของคนไข้

การสร้าง “ตอแขน” ขั้นตอนเป็นเช่นเดียวกันกับการสร้าง “ตอขา” ที่ผิดรูปในช่วงปี ๒ คือต้องเข้าเฝือกส่วนแขนที่เหลือ จากนั้นตัดเฝือกออกทันที นำเฝือกนั้นมาเป็นแม่พิมพ์สร้างตอแขนด้วยปูนปลาสเตอร์ เมื่อได้ตอแขนปูนปลาสเตอร์ ตอแขนจะโดนย้ายสู่ห้องแต่งปูน นักศึกษากายอุปกรณ์จะเปลี่ยนไปใส่ชุดกันเปื้อน มีผ้าปิดปาก นำพวกตะไบ ค้อน ฯลฯ จากกล่องเครื่องมือมาแต่งแขนปูนให้เหมือนแขนคนไข้ที่สุด โดยมี Assessment Sheet ที่บันทึกรายละเอียดต่างๆ ของผู้ป่วยเป็นคู่มือ

“ตอแขน” นี้เป็นจุดเริ่มต้นในการสร้าง “เบ้า” (Socket) ส่วนประกอบสำคัญของแขนเทียมซึ่งจะถูกสร้างขึ้นก่อนชิ้นส่วนอื่นๆ

เมื่อได้ตอแขนที่สมบูรณ์ งานถัดจากนั้นก็คือการ “อบพลาสติก” ที่จะนำมาทำ “เบ้า” นักศึกษากายอุปกรณ์จะใส่ถุงมือกันความร้อน สวมแว่นตานิรภัย นำพลาสติกเข้าสู่ตู้อบความร้อนสูงอีกครั้ง ไม่นานนัก พลาสติกก็ร้อนฉ่าจนอ่อนตัวคล้ายแผ่นแป้ง จากนั้นมันก็โดนหุ้มเข้ากับตอแขนปูน เมื่อพลาสติกเย็นลงก็ได้เบ้าพลาสติกที่สวมเข้ากับตอแขนคนไข้ได้พอดี

เบ้าพลาสติกนี้จะสวมให้คนไข้เพื่อทำหน้าที่เชื่อมท่อนแขนคนไข้กับส่วนอื่นๆ ของแขนเทียม คือ แขนเทียมท่อนบน ข้อศอกเทียม แขนเทียมท่อนล่าง ข้อมือเทียม และมือเทียม ถ้าเป็นแขนเทียมแบบใช้งาน มือเทียมจะเป็นแบบตะขอเปิดปิดได้ด้วยสายเคเบิล โดยมันจะทำงานเมื่อคนไข้งอแขนเข้าหาลำตัว

ถึงตรงนี้ “ต้องดัดเหล็ก ทุบเหล็ก ติดตั้งอุปกรณ์ต่างๆ ที่ทำให้อวัยวะเทียมชิ้นนั้นเป็นรูปเป็นร่างเหมือนเคย เหนื่อยเหมือนกันเพราะเราเป็นผู้หญิง” วรลักษณ์สรุปอีกครั้ง

สำหรับนักศึกษากายอุปกรณ์ ห้องเรียนที่เต็มไปด้วยชิ้นส่วนอวัยวะเทียมวางระเกะระกะ เสียงเครื่องจักร เสียงค้อนตอกเหล็ก หรือแม้กระทั่งเสียงเครื่องกรอพลาสติกขนาดยักษ์ จึงเป็นเรื่องปรกติ

ถึงตอนนี้ ความต่างของระดับที่แขนขาด คือขาดเหนือศอก ขาดระดับศอก และขาดต่ำกว่าข้อศอก จะแสดงตัวในช่วงนี้

การขาดเหนือศอก ความยากคือการวางตำแหน่งข้อศอกเทียมที่จะต้องทำให้เท่ากับแขนข้างที่ปรกติของคนไข้อีกข้างหนึ่งเพื่อความสมดุลของร่างกาย ต่อมาคือการวางองศาของแขนเทียม เพราะโดยธรรมชาติมนุษย์ทุกคนเวลายืนตัวตรง แขนจะกางออกในระดับหนึ่ง เมื่อแขนข้างนั้นขาด การวางองศาของแขนเทียมที่กางออกจากลำตัวก็เป็นเรื่องสำคัญ โดยต้องอ้างอิงจากแขนอีกข้างที่ยังปรกติ

ส่วนการขาดระดับศอก ความยากจะย้ายไปอยู่ที่การตั้งค่าของข้อศอกเทียม ในขณะที่การขาดระดับใต้ศอกนั้น ส่วนที่ยากที่สุดก็คือการตั้งองศาของข้อมือเทียม

ระหว่างนี้คือโมงยามแห่งความยุ่งยากว่าด้วยการคิดคำนวณองศา การตั้งศูนย์ถ่วง และการวางแนวอุปกรณ์เทียม ซึ่งมันจะทำงานได้จริงหรือไม่ คำตอบจะปรากฏในคาบเรียนถัดมาที่คนไข้อาสาสมัครกลับมารับแขนเทียมเพื่อทดลองใช้

อาจารย์ธวัชชัย จันทร์สอาด เล่าว่าขั้นตอนนี้สำคัญมาก เพราะเป็นการทดสอบว่าแขนเทียมนั้นใช้งานได้จริงหรือไม่

“เรายังต้องสอนเรื่องวิธีพันผ้ากับตอแขนก่อนจะสวมแขนเทียมด้วย เนื่องจากกล้ามเนื้อและชั้นไขมันคนเราเปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา ช่วงหนึ่งเราอาจอ้วนขึ้น อีกช่วงหนึ่งเราอาจผอมลง ยกตัวอย่างถ้าพันผ้าแน่นเกินไป มันอาจจะไปกดกล้ามเนื้อตอแขนให้ยุบลงจนทำให้เวลาใส่แขนเทียมรู้สึกหลวมก็มี”

การแก้ไขอุปกรณ์จะเกิดขึ้นในกรณีที่คนไข้ทดลองใส่แล้วไม่สบาย มีปัญหาเรื่องขนาด น้ำหนัก ฯลฯ ซึ่งทั้งหมดเป็นไปเพื่อให้อวัยวะเทียมอยู่ร่วมและทำงานร่วมกับอวัยวะอื่นๆ ได้อย่างราบรื่น

ถ้าผ่านขั้นตอนนี้ไปก็จะเข้าสู่เรื่องของความสวยงาม (Cosmetic)

“บางทีก็กลายเป็นงานศิลปะ เพราะมีการวาดลวดลายลงไปบนแขน เช่นเดียวกับการวาดรูปหรือเขียนลงบนเฝือก คนไข้บางคนยังวัยรุ่น อยากจะได้แขนสีฉูดฉาดเพราะรู้สึกเป็นเรื่องเท่ ขณะที่ผู้ใหญ่อาจอยากได้แขนเทียมธรรมดาที่สีเรียบร้อย เพราะต้องไปทำงานและเข้าสังคม” อาจารย์ธวัชชัยเล่า

นักศึกษากายอุปกรณ์หลายคนบอกว่าช่วงนี้เป็นช่วงที่ผ่อนคลายที่สุดหลังจากเคร่งเครียดกับงานประดิษฐ์ที่มีรายละเอียดมหาศาลมาตลอด

ความพิเศษในชั้นปีนี้อีกอย่างคือการออกนอกมหาวิทยาลัยไปเรียนทำรองเท้าช่วงปิดภาคเรียนฤดูร้อน

วรลักษณ์บอกเราว่าการไปเรียนทำรองเท้า “เป็นประสบการณ์ที่แปลก ผู้ใหญ่ที่ไปเรียนก็มองว่าพวกนี้มาเรียนกันทำไม มีแต่เราที่รู้เหตุผล”

ในชั้นเรียนนั้นนักศึกษากายอุปกรณ์ต้องออกแบบรองเท้า เตรียมหนัง ไปจนถึงเย็บรองเท้าให้เป็นรูปเป็นร่าง ซึ่งวรลักษณ์เล่าประสบการณ์นี้ว่า “แม้ว่าเรียนจบเราจะได้รองเท้าที่ไม่ค่อยสมประกอบมาหลายคู่ติดตัวกลับบ้าน แต่ก็ทำให้เรารู้ว่าช่างทำรองเท้าคิดอย่างไร และสำคัญแค่ไหนในการออกแบบรองเท้าสักคู่หนึ่ง”

อาจารย์ธวัชชัยอธิบายเหตุผลว่า “รองเท้าเป็นกายอุปกรณ์เสริมระดับพื้นฐานอย่างหนึ่งที่ทุกคนได้ใช้โดยไม่รู้ตัว แต่ถ้าทบทวนดีๆ ทุกคนจะรู้ได้ว่ารองเท้าที่ราคาแพงจะใส่สบาย นั่นเพราะมีการออกแบบที่ดี ทางการแพทย์มีรองเท้าชนิดหนึ่งเรียก ‘Orthotics Shoes’ ไม่มีขาย ต้องสั่งทำเท่านั้น รองเท้าชนิดนี้จะถูกออกแบบให้เหมาะกับความบกพร่องของคนไข้แต่ละคน เช่นคนไข้รายหนึ่งมีฝ่าเท้าไม่เท่ากัน รองเท้าข้างหนึ่งก็ต้องเสริมความหนาตรงฝ่าเท้าโดยเฉพาะ อีกข้างก็เป็นรองเท้าปรกติ เป็นต้น ที่เราส่งนักศึกษาไปเรียนก็เพื่อให้รู้หลักการทำรองเท้า เพราะอีกหน่อยจะต้องเป็นผู้สั่งทำ การรู้เท่าๆ กับช่างทำรองเท้า พูดภาษาเดียวกับช่างทำรองเท้า เพื่อสั่งของให้ได้ตามที่ต้องการ ถือเป็นเรื่องจำเป็น”

นักศึกษากายอุปกรณ์กำลังสร้างแขนเทียม
ในห้องปฏิบัติการของโรงเรียนกายอุปกรณ์
เมื่อสร้างอุปกรณ์เทียมเสร็จ สิ่งที่นักศึกษาจะได้เรียนรู้คือ
การทดสอบอุปกรณ์เทียมกับคนไข้ ซึ่งถือเป็นขั้นตอนสำคัญ
อีกขั้นตอนหนึ่งในการผลิตอุปกรณ์เทียม ถ้าคนไข้ใช้อุปกรณ์เทียมนั้นได้ดี
ก็จะเข้าสู่ขั้นตอนการตกแต่งอุปกรณ์เทียมชิ้นนั้น แต่ถ้ายังมีปัญหา
นักศึกษากายอุปกรณ์จะต้องนำอุปกรณ์เทียมไปปรับแต่ง
และนำมาทดสอบการใช้งานกับคนไข้อีกครั้ง