รู้หรือ (ไม่) รู้

สุ่มดอก, หมากสุ่ม, หมากเบ็ง, ต้นผึ้ง,ต้นเทียน เครื่องสักการะบูชาของคนล้านนา

ไปวัดหรืองานพิธีกรรมของคนทางเหนือ ติดใจกับการจัดดอกไม้ธูปเทียนเพื่อสักการบูชาพระพุทธรูป หรือที่คนล้านนาเรียก “พระเจ้า” เพราะงดงามและมีเอกลักษณ์ เครื่องสักการะบูชาของคนล้านนาประกอบไปด้วยห้าสิ่ง คือ สุ่มดอก หมากสุ่ม หมากเบ็ง ต้นผึ้งและต้นเทียน มีวัตถุประสงค์เพื่อการบูชาพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ หรืออาจใช้คารวะบุคคลผู้มียศศักดิ์ ครูบาอาจารย์ และผู้ที่ตนนับถือก็ได้ โดยเฉพาะในพิธีรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ มักเห็นเสมอๆ ของเหล่านี้นอกจากเพื่อบูชาก็ยังใช้ประโยชน์ได้อีกด้วย

สุ่มดอก หรือต้นดอก หรือหลักบายศรี เป็นเครื่องสักการบูชาประเภทหนึ่ง ที่ใช้ใบไม้ ดอกไม้ ตกแต่งคล้ายกับบายศรี ทำรูปลักษณะเหมือนกรวย หรือเป็นพุ่ม

หมากสุ่ม คือ การนำผลหมากที่ผ่าซีกแล้วเสียบร้อยด้วยปอหรือด้ายผูกไว้เป็นพวงตากแห้งเก็บไว้กิน ซึ่งคนทางเหนือเรียก “หมากไหม” มาปักคลุมโครงไม้หรือโครงเหล็กที่ทำเป็นต้นพุ่มไว้

หมากเบ็ง มีลักษณะเดียวกับหมากสุ่ม แต่ใช้ผลหมากดิบหรือหมากสุกทั้งลูกแทน มีจำนวน ๒๔ ลูก ผูกติดตรึงโยงไว้กับโครงไม้หรือโครงเหล็กที่ทำเป็นพุ่ม ลักษณะการผูกโยงตรึงกันนี้ คนเหนือเรียกว่า “เบ็ง” จึงเป็นที่มาของชื่อต้นพุ่มชนิดนี้ ในภาพมิได้ทำเป็นพุ่ม แต่ทำเป็นต้นแทน

ต้นผึ้ง ทำถวายเพื่อให้พระสงฆ์นำไปทำเป็นเทียน โดยอาจนำขี้ผึ้งมาปั้นเป็นลูกๆ หรือสลักเป็นดอก หรือเข้าแบบ โดยใช้ก้นมะละกอดิบที่ปอกเปลือกแล้วจุ่มลงในขี้ผึ้งที่นำมาละลาย ก่อนยกจุ่มในน้ำเย็น ก็จะได้ดอกผึ้งหลุดล่อนออกมา แล้วนำไปประดับยังหยวกกล้วยที่ตัดเป็นเสมือนต้นไม้ให้กลายเป็นต้นผึ้งสวยงาม

ส่วน ต้นเทียน ไม่มีรูปให้ชม แต่มีวิธีทำ โดยการนำเทียนเล่มเล็กๆ มาผูกห้อยกับโครง เพื่อให้พระสงฆ์เก็บนำไปใช้สอยได้เลย สะดวกกว่าต้นผึ้งที่ต้องสะสมไปหล่อเทียนเอง