นายรอบรู้ชวนเที่ยว : ดูสนุก ดูที่ไหน
ล่องแก่ง

“ซ้าย ขวา พาย… พาย พาย”
เสียงตะโกนสั้งการจากท้ายแพ ลูกเรือต่างจ้วงพายกันสุดแรง แพยางสีสดใสไหลปรี่ไปตามสายน้ำอันเชี่ยวกราก เบื้องหน้า โขดหินบีบทางน้ำให้แคบลงพุ่งปะทะหมู่หินกลางธาร เกิดเสียงคืนครั่นและฟองสีขาวป่วนคลั่ง สายน้ำพุ่งดิ่งจากลาดหินจนดูเหมือนน้ำตกขนาดเล็กกลางสายธาร ไม่มีใครทันหันไปมองว่า นายท้ายไลน์เกร็งข้อมือคัดท้ายแพอย่างไร จนเบนออกซ้าย หลบโขดหินเข้าหา “วีไลน์” เลี่ยงจาก “ไฮโดรลิก” ที่ดักรอยู่กลางแก่งท่ามกลางเสียงกรีดร้องอย่างสะใจ น้ำเย็นใสทะลักเข้ามาจนทุกคนเปียกปอน แต่แพยางก็พาทุกคนผ่านช่วงเวลาอันแสนเร้าใจจากแก่งอันตรายไปได้อย่างปลอดภัย
นี่คือรสชาติที่คุณจะได้สัมผัสในการไปล่องแก่งยุคใหม่ ที่ต่างไปจากการล่องแพไม้ไผ่อย่างสิ้นเชิง
การไปล่องแก่งให้สนุกต้องรู้จักพื้นฐานการพายเสียก่อน แพยางที่นำมาล่องแก่งในบ้านเราผลิตจากวัสดุสังเคราะห์เชื่อมติดกันเป็นชั้นๆ มีคุณสมบัติคล้ายยางรถยนต์ มีความเหนียว ทนทานต่อการกระแทกและการเสียดสีกับหินคมใต้น้ำ เมื่อสูบลมเข้าไปเต็มที่ สามารถบรรทุกผู้โดยสารพร้อมสัมภาระได้ ๗–๑๐ คน ส่วนที่พยุงให้ลอยอยู่เหนือผิวน้ำได้ ก็คือขอบเรือที่พองลมขนาดใหญ่ และหมอนรองในตัวแพ ส่วนพื้นแพยางเป็นแผ่นวัสดุสังเคราะห์ที่หนามาก
การไปล่องแก่งต้องเตรียมชุดพร้อมรับความเปียก เพราะผู้โดยสารและสัมภาระมีโอกาสเปียกได้ตลอดเวลา วิธีการควบคุมแพยางต้องอาศัยความร่วมแรงร่วมใจของลูกเรือ โดยมีนายท้ายซึ่งมีประสบการณ์ล่องแก่งสูง ทำหน้าที่ถือท้ายอ่านไลน์น้ำ ผู้โดยสารจะนั่งเรียงเป็นสองแถว ฟังคำสั่งจากนายท้าย
เมื่อล่องไปตามลำน้ำที่เชี่ยวกราก ต้องควบคุมแพยางให้ล่องไปในแนวตรง หากแพยางขวางไปกับกระแสน้ำจะสูญเสียการควบคุม เมื่อแพยางผ่านแก่งน้ำที่ไม่มีอันตราย นายท้ายจะสั่งให้ “ซ้าย ขวา พาย” ลูกเรืองทั้งสองแถวต้องออกแรงพายพร้อมๆ กัน ให้แพพุ่งลิ่วไปเหนือสายน้ำ ยิ่งเคลื่อนที่ไปได้เร็วเท่าใด การควบคุมก็ง่ายขึ้น
แต่หากเห็นว่าเบื้องหน้าเป็นแก่งอันตราย ก็อาจเลี่ยงด้วยการเลือกไลน์ใหม่ หลบเลี่ยงไปทางซ้ายหรือขวา ถ้าหลบขวาก็จะสั่ง “ขวาพาย ซ้ายทวน” หมายถึงลูกเรือลูกเรือแถวขวาออกแรงจ้วงพาย ส่วนแถวซ้ายให้พายถอยหลัง คือพายทวนกระแสน้ำ หรือถ้าเพียงต้องการเปลี่ยนทิศทางเล็กน้อยอาจสั่งแค่ “ขวาพาย” ให้ด้านขวาเท่านั้นที่พาย
ค่ำสั่งการจากนายท้าย ลูกเรือต้องปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด หายฝ่าฝืนหรือไม่รับฟัง แพยางอาจเสียจังหวะ หรือถูกกระแสน้ำพัดพาเข้าหาจุดอันตราย เกิดพลิกคว่ำได้ นอกจากนี้ลูเรือก็ต้องฝึกหัดพายก่อนลงแพและต้องดูจังหวะในการพายให้พร้อมกัน
ในเมืองไทยมีสายน้ำที่เหมาะสำหรับล่องแก่งอยู่ไม่น้อย หมุนเวียนให้ล่องได้เกือบตลอดปี แต่ละฤดูกาลสายน้ำก็ให้ความรู้สึกที่แตกต่างกันออกไป ตอนต้นหน้าแล้ง ระดับน้ำลดลง แต่ก็ใสสะอาดจนอดใจไม่ไหวที่จะลงไปแช่หรือพักแรมริมน้ำ นอนเขลงบนหาดทราย มองดูหมู่ดาวระยิบระยับ ฟังเสียงสายน้ำไหลรินเอื่อย ในฟ้าฝนกระแสน้ำไหลแรง เกรี้ยวกราด รสชาติของการผจญภัยก็เพิ่มมากขึ้น
เส้นทางล่องแก่งมักล่องผ่านป่าบริสุทธิ์ ไม่อาจเข้าถึงได้ด้วยการเดินทางแบบอื่น จึงมีทั้งบรรยากาศอันเร้าใจจากแก่งน้ำใหญ่ และเมื่อผ่านช่วงที่สายน้ำไหลเอื่อยช้า คุณสามารถสัมผัสธรรมชาติที่เงียบสงบจากมุมมองใหม่ ลำน้ำสายต่างๆ ที่มีการล่องแก่งต่างก็มีความงดงามโดดเด่นเฉพาะตัว
คุณอาจล่องอยู่กลางแก่งใต้เสียงลมปีกของนกเงือกนับร้อยที่บินผ่านเหนือศีรษะในป่าแก่งกรุง จ. สุราษฎร์ธานี ออกแรงพายผจญแก่งน้ำใหญ่ในลำน้ำปาย จ. แม่ฮ่องสอน หรือล่องไปตามสายน้ำใส่ ผ่านใจกลางป่าดิบชื้นแห่งภาคตะวันออก ในคลองโป่งน้ำร้อน จ. จันทบุรี
แต่แน่นอนว่าก่อนจะได้สัมผัสความสวยงามน่าประทับใจย่อมต้องผ่านความยากลำบาก เกือบทุกเส้นทางล่องแก่ง คุณจะต้องเดินเท้าเข้าไปยังจุดล่อง หรือเดินเท้ากลับออกจากจุดล่องไปยังที่นัดหมาย ที่รถยนต์สามารถเข้าไปถึงได้ การเดินเท้ามีตั้งแต่ไม่กี่ร้อยเมตร หรือ ๑-๒ กิโลเมตร ไปจนถึง ๑๐ กิโลเมตรขึ้นไป แล้วแต่สภาพพื้นที่
การเลือกไปล่องแก่งจึงควรศึกษาข้อมูลหรือสอบถามจากผู้จัดให้แน่ใจเสียก่อนว่า เส้นทางล่องแก่งมีความยากง่ายระดับใด ต้องใช้เวลาเดินทางไปยังจุดล่องเท่าไร และกลับออกมายากง่ายเพียงใด
แก่งน้ำแต่ละแห่งไม่ได้มีเพียงความท้าทายอันน่าลิ้มลอง แต่บนแพยางที่ทุกคนผูกชะตากรรมเข้าไว้ด้วยกัน คุณจำเป็นต้องยอมรับการทำงานเป็นทีม เคารพกฎเกณฑ์ มีความรอบคอบรัดกุม เท่ากับจิตใจที่เปิดกว้าง
การไปล่องแก่งจึงไม่ใช่แค่กิจกรรมสนุกสนานแต่สูญเปล่า หากแต่ได้เปิดโลกทัศน์แห่งการเรียนรู้ใหม่ๆ จากโลกกลางแจ้งให้แก่คุณไปพร้อมๆ กัน