นายรอบรู้ชวนเที่ยว : ดูสนุก ดูที่ไหน
ตลุยป่าหาสัตว์

"โอ้โฮ! ดูโน้นสิ กวางออกมากินหญ้าเป็นฝูงเลย โชคดีนะตัวเอง ที่พวกมันออกมาให้ดูง่ายๆ แบบนี้"
"เมื่อกี๊ขับรถผ่านโค้งมา มีช้างออกมายืนกลางถนนด้วย ไม่นึกไม่ฝันว่าจะมีช้างป่าออกมาให้ดูจังๆ แบบนี้"

หรือคนนี้แบบหวาดเสียวเล็กน้อย
"อุ๋ย! เมื่อตอนที่ขับรถผ่านริมห้วยมานะ มีเสือดำวิ่งตัดหน้า ตื่นเต้นจริงๆ ตอนที่มันหันมามอง ขนงี้ลุกซู่เลย"

คนที่ชอบเที่ยวป่าท่องธรรมชาติต้องเคยตกอยู่ในอารมณ์เช่นนี้เป็นแน่ จากภาพสัตว์ป่าที่เห็นแต่ในหนังสือ พอได้เจอตัวจริงเข้าสักครั้งย่อมเป็นเรื่องประทับใจ กลับไปคุยให้ใครต่อใครฟังได้อีกนาน
ว่ากันตามจริง แม้สัตว์ป่าเมืองไทยจะลดน้อยลงไปมาก แต่ผืนป่าอนุรักษ์หลายแห่งก็ยังมีสัตว์ป่าชุกชุม เปิดโอกาสให้เราได้รู้จักกับตัวจริงได้ไม่ยาก ไม่ต้องอื่นไกล อช. เขาใหญ่เจ้าเก่า ขนาดมีถนนลาดยางตัดผ่านป่าให้รถวิ่งขวักไขว่ ยังมีสัตว์ออกมาหากินให้ดูริมทาง ลิงกังนี่อยู่อันดับต้นๆ ตามมาด้วยเก้ง กวาง และช้างป่า
เมื่ออยู่ที่ อช. เขาใหญ่ คุณอาจรู้สึกว่า การขับรถไปตามถนนเป็นการดูสัตว์ป่าง่ายที่สุด โดยเฉพาะยามเย็นแดดร่มลมตก เมื่อฝูงกวางทยอยออกจากแนวป่ามาเล็มหญ้าแถวมอสิงโตและหนองขิง บางคราวมีช้างป่ายืนโชว์ตัวอยู่กลางถนนให้รถติดเหมือนกลางกรุง
หรือถ้าโชคดีเจอช้างออกมากินดินที่เต็มไปด้วแร่ธาตุตามโป่งริมทาง ก็จอดรถดูกันเพลินไปเลย
การขับรถดูสัตว์ป่าริมถนน ไม่ว่าที่ไหนหรือมีสัตว์ป่าชุกชุมเพียงใด ใช่ว่าจะเห็นกันง่ายๆ ส่วนใหญ่มักได้เห็นชั่วแว้บเดียว อย่าลืมว่าความรกทึบของป่าย่อมเป็นซ่อนตัวของสัตว์ได้อย่างดี สัตว์ป่าที่พบขณะขับรถ จึงมากับความฟลุ๊คทั้งนั้นยกเว้นเพียงเขาใหญ่เป็นเคสพิเศษ ที่สัตว์หลายชนิดเชื่องจนแทบจะกลายเป็นสวนสัตว์เปิดไปแล้ว
ถ้าจะให้สนุกกับการดูสัตว์ป่าจริงๆ ก็ต้องเข้าไปในเทรลเดินป่า เพื่อสัมผัสการดำรงชีวิตของสัตว์ในพงไพร พูดง่ายๆ คือการดูสัตว์ป่าเป็นกิจกรรมศึกษาธรรมชาติอีกรูปแบบหนึ่ง แบบเดียวกันการดูนกนั่นแหละ หากสนใจก็ไม่ต้องเตรียมตัวอะไรมาก เริ่มจากแต่งตัวให้กลมกลืนกับธรรมชาติ เพื่อสัตว์จะได้ไม่ตกใจกับสีสันฉูดฉาดจนหนีไปเสียก่อน
กล้องส่องทางไกลแบบสองตาเป็นอุปกรณ์จำเป็นในการดูสัตว์เช่นเดียวกับดูนก เพื่อส่องดูสัตว์ในระยะไกลหรือบนยอดไม้สูง ถ้าหาคู่มือที่บอกชนิดสัตว์ติดตัวไปด้วยก็ดี จะได้ช่วยให้รู้จักสัตว์ที่พบ ตอนนี้ สนพ. สารคดีจัดทำคู่มือสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในเมืองไทยออกมาแล้ว ให้ข้อมูลชัดเจนและภาพวาดสีสวยงามอยู่ในรูปเล่มกระทัดรัด พกพาสะดวก เหมาะสำหรับติดตัวไปดูสัตว์ป่าในธรรมชาติ
เคล็ดลับสำคัญของการดูสัตว์ป่าคือ ต้องไปแต่เช้าตรู่ ก่อนนักท่องเที่ยวกลุ่มอื่นๆ จะได้ปราศจากเสียงดังมารบกวน จนสัตว์ตื่นหนีไป ถ้าให้ดีที่สุดเลือกเส้นทางเดินป่าที่ไม่เป็นที่นิยมนักหรือไม่ผ่านแหล่งท่องเที่ยว โอกาสพบสัตว์ป่าจะยิ่งเปิดกว้างมากขึ้น แต่ต้องไม่ลืมแจ้งเจ้าหน้าที่ให้ทราบเสียก่อน เผื่อหลงทางจะได้เข้าไปช่วยทัน หรืออย่างปลอดภัยที่สุดก็ขอให้ช่วยนำทางไปด้วยเลย

ในป่ามีสัตว์อาศัยอยู่ทุกหนทุกแห่ง จึงจำเป็นต้องเงียบที่สุดเพื่อมิให้สัตว์ตกใจหนีไปเสียก่อน ขณะเดินก็สอดส่ายสายตามองหาสิ่งเคลื่อนไหวจากพื้นดินขึ้นไปถึงยอดไม้ สัตว์ที่พบบ่อยที่สุดมักเป็นพวกกระรอก หากดูเผินๆ จะเห็นรูปร่างคล้ายกัน แต่กระรอกเมืองไทยมีตั้ง ๒๐ กว่าชนิด ต้องพยายามสังเกตความแตกต่างของรูปร่างและสีสัน ชนิดที่พบบ่อยก็มีกระรอกหลากสี กระรอกปลายหางดำ และกระเล็นตัวเล็กๆ
พวกลิง ค่าง และชะนีก็ชอบอยู่บนต้นไม้ แต่ลิงจะอยู่ระดับต่ำกว่า บางครั้งลงมาบนพื้นดินด้วย ลิงกังพบบ่อยที่สุด ส่วนค่างและชะนีมักหากินอยู่บนยอดไม้ไม่ลงมาบนพื้นดิน รูปร่างอาจคล้ายกัน แต่แยกไม่ยาก เพราะชะนีไม่มีหาง แต่ค่างมีหางยาวเป็นจุดเด่น ชะนีที่พบบ่อยก็คือชะนีมือขาว ส่วนค่างที่รู้จักกันดีคือค่างแว่นถิ่นใต้

เก้งเป็นสัตว์ป่าอีกชนิดหนึ่งที่มักพบตามเทรล บางคนอาจสับสนระหว่างเก้งกับกวาง สัตว์สองชนิดนี้อยู่ในตระกูลเดียวกันและมีลักษณะคล้ายกันด้วย แต่เก้งมีขนาดเล็กกว่า เขาก็มีขนาดเล็กสั้นยื่นขึ้นไปจากก้านเขาตรงๆ เก้งยังชอบกินใบไม้มากกว่าเล็มหญ้าอย่างกวาง
แม้ไม่พบสัตว์ป่าใหญ่ๆ ตามเทรล แต่คุณก็ยังสนุกกับการตามหาพวกมันได้ โดยสืบค้นจากรอยตีนที่สัตว์ทิ้งไว้ตามชายน้ำหรือบริเวณพื้นดินชื้นแฉะ ยิ่งเป็นหน้าฝน สัตว์ใหญ่มักทิ้งร่องรอยไว้ตามพื้นดิน แต่จำเป็นต้องมีคู่มือช่วยเทียบดูรอยตีนสัตว์ ถึงไม่รู้ชนิด รับรองต้องทราบว่าเป็นสัตว์ประเภทใด
ทีนี้มาถึงคำถามที่หลายคนเป็นห่วงว่า แล้วถ้าเกิดเดินไปจ๊ะเอ๋กับเสือหรือหมีจะทำอย่างไร
ใจเย็นๆ ไม่ต้องตกใจ สัตว์พวกนี้ไม่น่ากลัวอย่างคำร่ำลือหรอก คนต่างหากที่พวกมันต้องกลัว ที่สูญหายตายจากไปก็เพราะฝีมือมนุษย์นี่แหละ ไม่ต้องเห็นตัวหรอก แค่ได้กลิ่นมนุษย์โชยมา พวกมันก็เปิดแนบไปไกลแล้ว
ขืนตัวไหนกล้าออกมาให้เห็นง่ายๆ ก็คงไม่มีโอกาสรอดมาเจอเราหรอก

เขาแผงม้า จ. นครราชสีมา เขาแผงม้าเป็นส่วนหนึ่งของดงพญาไฟชายป่าเขาใหญ่ ในอดีตถูกบุกทำลายป่าจนกลายภูเขาหัวโล้น ต่อมามูลนิธิคุ้มครองสัตว์ป่าฯ ได้ร่วมกับชาวบ้านฟื้นฟูสภาพป่าให้กลับคืนความสมบูรณ์เช่นเดิม จนกระทั่งสัตว์ป่านานาชนิดได้กลับคืนสู่ป่าผืนนี้ โดยเฉพาะฝูงกระทิงชอบออกมาหากินตามชายป่าคราวละหลายสิบตัว ทีนี่จึงเป็นจุดเฝ้าดูกระทิงที่ง่ายที่สุดในเมืองไทย

อช. แก่งกระจาน จ. เพชรบุรี/ประจวบคีรีขันธ์ เป็นอุทยานแห่งชาติที่มีเนื้อที่กว้างใหญ่ที่สุดในเมืองไทยและเป็นป่าดงดิบชื้นที่สมบูรณ์มาก จึงพบสัตว์ป่าอาศัยอยู่ชุกชุมและเป็นผืนป่าที่สำคัญในการอนุรักษ์สัตว์ป่า ตามเส้นทางรถยนต์สู่เขาพะเนินทุ่งสามารถสัตว์ป่าขนาดใหญ่ได้บ่อย เช่น เสือดาว หมีควาย ช้างป่า ที่นี่ยังพบเก้งหม้อ หนึ่งในสัตว์ป่าสงวนได้ง่าย