ปลายเดือนกุมภาพันธ์ ขณะที่อุณหภูมิในกรุงเทพมหานครขึ้นมาราว สามสิบกว่าองศาเซลเซียส แต่บนเกาะฮอกไกโด อุณหภูมิกลับติดลบราวสิบองศา ขณะผู้เขียนไปเยือนเมืองสำคัญบนเกาะแห่งนี้
ภายในสนามบินชิโตเซ่ เมืองซัปโปโร เมื่อพ้นจากด่านตรวจคนเข้าเมืองแล้ว เราเดินลากกระเป๋ามาขึ้นรถไฟเพื่อเข้าสู่ย่านในกลางเมือง ใช้เวลาเดินทางสามสิบกว่านาที จุดหมายปลายทางคือสถานีซัปโปโร และเดินลากกระเป๋าออกมานอกสถานี เดินไปตามทางเท้าปูลาดด้วยหิมะละลายจนกลายเป็นน้ำแข็งเพื่อไปที่พักด้วยความสะดวก ไม่ต้องต่อรถแท็กซี่แม้จะต้องผจญกับอากาศอันหนาวยะเยือก
การเดินทางด้วยรถไฟเป็นหัวใจสำคัญของคนญี่ปุ่น สะดวก ตรงเวลา ปลอดภัย ราคาไม่แพงเมื่อเปรียบเทียบกับการเดินทางด้วยวิธีอื่น เราจึงไม่ค่อยเห็นมีรถเก๋งหรือรถส่วนตัวบนท้องถนนมากนัก เพราะแม้ว่าราคาจะไม่แพง แต่ค่าจอดรถ ค่าภาษี ค่าต่อทะเบียนรถยนต์ ค่าสอบใบขับขี่ที่เกิดขึ้นทุกปี รวมกันแล้วอาจมีราคาพอจะซื้อรถได้อีกหลายคันทีเดียว
เมื่อมีทางเลือกในการเดินทางที่ดีกว่า ใครจะอยากมีภาระในการซื้อรถยนต์ส่วนบุคคล
ขณะที่ลากกระเป๋าไปตามท้องถนน สังเกตเห็นตรงกลางฟุตบาทมีทางเดินพิเศษ ทำให้นูนขึ้นมาเล็กน้อย ผู้รู้บอกว่า เป็นทางเดินสำหรับคนตาบอด เวลาเดินหรือใช้ไม้เท้าจะสังเกตเห็นความสูงต่ำเล็กน้อยของพื้นผิว นับเป็นการออกแบบฟุตบาทอย่างละเอียดเพื่อประโยชน์ของคนพิการอย่างน่าชมเชิญ
ตามท้องถนนของเมืองซัปโปโร กองหิมะทับถมกันเป็นกอง ทุกเช้ารถตักหิมะจะโกยหิมะออกจากถนนสองข้างทาง มากองไว้ริมฟุตบาท เปิดทางให้กับผิวถนนที่ยังหนาไปด้วยน้ำแข็งที่เกาะตัวกันมาหลายเดือน ฟุตบาทจึงเหลือทางเดินแคบ ๆ วันไหนหิมะตกหนัก ก็ต้องย่ำหิมะครึ่งแข้งออกมาไปทำงาน
ฤดูหนาว เป็นช่วงที่ผู้คนใส่เสื้อผ้ากันแบบ”จัดเต็ม” จากอากาศอันหนาวเย็น เราจึงเห็นแฟชั่นการแต่งตัวของชายหญิงญี่ปุ่นอย่างเต็มอิ่ม ตั้งแต่หมวก ผ้าพันคอ เสื้อผ้า โอเวอร์โค้ต รองเท้าบู้ทกันหิมะ
เย็นนั้น ผู้เขียนออกมาเดินเล่นและหาอาหารกิน แต่เดินไปได้ไม่เท่าไหร่ หิมะก็โปรยลงมาอย่างหนาแน่น ต้องพยายามเดินอย่างเร่งรีบไปให้ถึงร้านอาหาร แต่เมืองซัปโปโรมีสี่แยกไฟเขียวไฟแดงค่อนข้างถี่ ตามการออกแบบผังเมืองเป็นบล็อก ๆ แบบสี่เหลี่ยมจัตุรัส เราจึงต้องเสียเวลารอไฟเขียวไฟแดงบ่อยมาก
แต่ละไฟเขียวไฟแดงข้ามถนน คนญี่ปุ่นทั้งเด็กเล็ก วัยรุ่น หนุ่มสาว คนชรา จะมายืนรอด้วยความอดทน บางครั้งอาจจะยืนรอนานหลายนาที หนาวเหน็บกับหิมะที่กระหน่ำลงมา และแม้ว่าจะไม่มีรถแล่นผ่านมา แต่ผู้เขียนไม่เห็นคนญี่ปุ่นจะฝ่าไฟแดงตรงทางม้าลายเลย ขณะที่คนเอเชียอย่างเรา แทบอยากข้ามออกไป แต่พวกเขาพากันรอด้วยความอดทนไปเรื่อย ๆ บนถนนอันว่างเปล่า จนเมื่อเสียงดังเป็นสัญญาณว่าไฟเขียวแล้ว จึงพากันข้ามถนนเป็นกลุ่มใหญ่
เดินไปได้ไม่ถึงห้าสิบเมตร เจอกับไฟแดงทางม้าลาย พวกเขาก็ยืนรออย่างสงบนิ่งต่อไป เพื่อรอสัญญาณให้ข้ามถนนอีก แม้ว่าอากาศจะเย็นจับขั้วหัวใจเพียงใด
เพื่อนชาวญี่ปุ่นบอกว่า หากมีใครข้ามถนนขณะไฟแดง คนอื่นจะแปลกใจมาก เพราะคนธรรมดาจะไม่ทำกัน
วินัยในการข้ามถนนเป็นเรื่องหนึ่งที่น่ายกย่อง เพราะคนญี่ปุ่นเชื่อว่าพวกเขาเป็นสัตว์สังคม ทำอะไรต้องทำด้วยกันเป็นหมู่คณะ เป็นทีม เป็นความรับผิดชอบต่อสังคมที่ต้องช่วยเหลือกัน สังคมถึงอยู่รอด หากใครแหกคอก ต่างคนต่างทำ ต่างคนต่างอยู่ ละเมิดกฎกติกาสังคมอาจจะล่มสลายแน่นอน การทำตามวินัยคือกติกาการอยู่ร่วมกันในสังคม ใครไม่ทำตามกฎเกณฑ์จึงเป็นสิ่งที่สังคมญี่ปุ่นรับไม่ได้ และวินัยเหล็กที่ปลูกฝังมายาวนานในสังคม ทำให้ญี่ปุ่นประสบความสำเร็จความเจริญในหลายด้านอย่างรวดเร็ว
ไม่แปลกใจที่ผู้เขียนเห็นวัยรุ่นขาโจ๊วกลุ่มหนึ่ง หน้าตาดูน่าจะอยากแหกกฎเกณฑ์สังคม แต่ยืนสูบบุหรี่ ฟังเพลง เล่นเฟสบุ๊กฆ่าเวลาอย่างใจเย็น ระหว่างรอไฟเขียวข้ามถนน
อีกด้านหนึ่ง การรอคอยด้วยความอดทนและหนาวเหน็บกลางหิมะโปรยลงมา น่าจะอยู่ในสายเลือดของนักรบเลือดบูชิโดมายาวนานแล้ว
หลายครั้งที่พบว่า คนญี่ปุ่นมีความอดทน รอคอยอย่างอดกลั้น เพื่อจะบรรลุชัยชนะในบั้นปลาย
เวลาประชุมในบริษัทใหญ่ ๆ ประธานคนญี่ปุ่นจะอดทนฟังทุกคนพูด โดยตัวเองไม่แสดงความเห็นอะไรสักคำเลย แต่จะรอคอยเพื่อพูดเป็นคนสุดท้าย และถือเป็นข้อยุติของการประชุมครั้งนั้น
ในสงครามของนักรบซามูไร ส่วนใหญ่จะแพ้ชนะกันดาบเดียว ในสนามรบ เวลาที่คู่ต่อสู้ทั้งสองฝ่ายยืนประจัญหน้าจ้องตากัน อาจใช้เวลานานมาก แต่ใครหมดความอดทนหรือไม่รอคอย ชิงเคลื่อนไหว ชักดาบออกมาก่อน จะเปิดช่องว่างให้อีกฝ่ายรู้จุดอ่อนทันที ส่วนมากคนชักดาบก่อนจึงพ่ายแพ้ทุกที
คนที่อดทนและรู้จักการรอคอยจึงมักประสบผลสำเร็จในบั้นปลาย
หันกลับมาดูคนไทย นอกจากจะไม่อดทน ไม่รอคอย ไม่มีวินัยแล้ว ยังมีอารมณ์เหวี่ยงกัน วีนกันได้ทุกเมื่อ ทุกนาที ไม่เชื่อลองเปิดเฟสบุ๊กดูสิครับ สถานที่ระบายอาการเหวี่ยง และวีนล่าสุดของพี่น้องชาวไทย
กรุงเทพธุรกิจ 21 มีค. 56
