ผู้พิทักษ์ป่ากับปืนมือสอง ไร้ลูกปืน

เวลาที่ผู้คนต้องการความสงบทางจิตใจ หลายคนมักจะเดินเข้าวัด แต่ผมมักเดินเข้าป่า ยิ่งลึก ยิ่งห่างไกลผู้คน

ป่าใหญ่ในธรรมชาติมีพลังดึงดูดให้เข้าไปค้นหา และเมื่อกลับออกมา ก็ได้รับพลังจากความสงบแทบทุกครั้ง

ในชีวิตมีโอกาสเดินทางเข้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรตะวันออก อำเภออุ้มผาง จังหวัดตากหลายครั้ง
มาครั้งแรกเมื่อเกือบยี่สิบปีก่อน ร่วมเดินทางกับเจ้าหน้าที่ด้วยเฮลิคอปเตอร์บินสำรวจป่า จากเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ข้ามภูเขามาลงบริเวณที่ทำการเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรในช่วงปลายปี อากาศเย็นยะเยือก

นั่งรถกระบะขับเคลื่อนสี่ล้อของเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าขับลึกเข้าไปในป่าผ่านซากหมู่บ้านชาวม้ง ที่เพิ่งอพยพออกไปไม่นาน เมื่อรัฐบาลได้จัดหาที่ทำกินให้ชาวม้งผู้อาศัยอยู่ใจกลางป่าแห่งนี้ได้มีที่ดินทำกินอยู่นอกเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า

เย็นนั้นจำได้แม่นว่า เห็นเสือลายเมฆตัวหนึ่งนอนบนทางในป่าห่างจากเราไม่ถึง 50 เมตรก่อนจะลุกเดินออก เมื่อเราเข้าใกล้มากขึ้น

แน่นอนว่าป่าลึกขนาดนี้ ไม่เคยคิดจะเดินป่าเอง ทุกครั้งเราต้องออกไปพร้อมกับเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าที่เดินลาดตระเวนเป็นประจำตามเส้นทางของพวกเขา

เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรตะวันออก แต่เดิมเป็นส่วนหนึ่งของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรแต่เนื่องจากมีพื้นที่กว้างใหญ่กว่าสองล้านไร่ ตั้งแต่จังหวัดกาญจนบุรีมาถึงจังหวัดตากยากต่อการเดินทางและบริหารจัดการของเจ้าหน้าที่ ในปีพ.ศ. ๒๕๓๔ จึงมีการแบ่งออกเขตฯป่าทุ่งใหญ่ตะวันตกและตะวันออก มีพื้นที่ประมาณ ๙๔๘,๔๓๘ ไร่

ปลายฝนที่ผ่านมา ผู้เขียนกลับมาป่ามรดกโลกแห่งนี้อีกครั้งหนึ่ง ติดตามเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าไปทำภารกิจแทนคนทั้งประเทศ คือการปกป้องดูแลมรดกโลกแห่งนี้ให้พ้นจากภัยคุกคามของการล่าสัตว์ การตัดไม้ทำลายป่า และการบุกรุกผืนป่า

เจ้าหน้าที่เหล่านี้คือกำลังสำคัญ แต่พวกเขาไม่ใช่ข้าราชการ มีสถานะเพียงลูกจ้างของทางการอาจจะเป็นชาวบ้านรอบ ๆ ผืนป่าที่มาสมัครงาน ไปจนถึงคนต่างถิ่น ผู้มีหัวใจอยากดูแลป่า

toyota hilux 4wd ln กระบะสีขาวตอนเดียว ส่งเสียงคำรามแต่เช้าตรู่ แม้อายุจะเก่าพอ ๆกับการจัดตั้งเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแห่งนี้ แต่เป็นรถขับเคลื่อนสี่ล้อที่ได้รับความไว้วางใจมากที่สุดตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน จากความแข็งแกร่ง พละกำลัง ช่วงล่างอันทนทาน และเครื่องยนต์ที่ง่ายต่อการบำรุงรักษา

ชิตชัย นิ่มเล่ห์ เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า นักขับรถในป่าอันดับต้น ๆ มาจอดรอเพื่อนำเรามุ่งสู่ป่าลึกพร้อมกับเจ้าหน้าที่อีกหลายนาย ยิ่งลึก หนทางสูงชัน ลำบากกว่าที่คิด จากฝนตกหนักเส้นทางเละเป็นโคลน ออกมาช่วยกันผลัก ช่วยกันดันรถตกหล่ม ขับฝ่าดงหญ้า กิ่งไม้ระเกะระกะบางขณะมีต้นไม้ใหญ่ล้มขวางทาง ช่วยกันตัด ช่วยกันเลื่อย

สองชั่วโมงผ่านไป ไปได้ไม่กี่กิโลเมตร ชิตชัย หยุดรถ พาพวกเรามาดูกล้องที่พวกเขาตั้งไว้ดักถ่ายสัตว์ป่าที่เดินผ่านไปมา สามารถบันทึกภาพช้างป่าได้ตรงที่เราหยุดรถ เห็นรอยตีนเสือดาว เขาบอกว่า

“รอยยังใหม่มาก น่าจะเดินล่วงหน้าเราไปไม่นานนัก สัตว์ป่าก็ชอบเดินตามเส้นทางแบบคนนะครับมันเดินง่ายกว่า” เจ้าหน้าที่คนหนึ่งพูดขึ้นมาขณะกำลังเอาตลับเมตรวัดขนาดของรอยเท้า ก่อนจะบันทึกลงและเปิดเครื่องจีพีเอส หรือเครื่องบันทึกพิกัดทางภูมิศาสตร์พล็อตจุดตำแหน่งที่เจอสัตว์ เก็บไว้เป็นข้อมูลพื้นฐานต่อไปว่าบริเวณใดที่เจอสัตว์ป่า

ทุกวันนี้เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าหลายเขต ได้รับการฝึกฝนให้มีความรู้ทางเทคโนโลยีด้านสารสนเทศทางภูมิศาสตร์เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการลาดตระเวน เมื่อเก็บข้อมูลแล้วพบว่าพื้นที่ใดมีปัจจัยเสี่ยงในการล่าสัตว์หรือตัดไม้ก็จะเพิ่มการลาดตระเวนกันให้มากขึ้น

ขับรถต่อไปสักพัก ไก่ฟ้าหลังเทาสองตัว กระโดดหลบออกนอกเส้นทางเมื่อได้ยินเสียงรถ ไม่นับรวมไก่ป่านับสิบตัว ที่เห็นเป็นประจำ ตลอดเส้นทางสำรวจ

เรายังเจอรอยสัตว์อีกหลายชนิด อาทิ รอยกระทิง หมูป่าขณะที่รถติดหล่มโคลนอย่างสาหัส ตุ๊ดตู่ สัตว์เลื้อยคลานวงศ์เดียวกับเหี้ย ก็ค่อย ๆ เดินอาด ๆหายลับไปในป่าข้างทาง สักพักมีคนชี้ให้เห็นรอยหมี

“เป็นหมีควายครับ หากยืนขึ้นมาก็น่าจะร่วมสองเมตร”

แต่รอยตีนสัตว์ เราตื่นเต้นมากที่สุด คือรอยตีนสมเสร็จ สัตว์ป่าสงวน ที่หายากมากและเป็นสัตว์ที่แทบจะป้องกันตัวเองไม่ได้ จึงไม่ค่อยปรากฏให้ใครเห็นบ่อยนัก

เย็นนั้นก่อนจะถึงหน่วยพิทักษ์ป่ากระแง่สอด เราตามมาสมทบกับทีมลาดตระเวนที่เดินป่ามาแล้วหลายวันกำลังตั้งแคมป์ ก่อกองไฟหุงข้าวกันกลางป่า

เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าจะออกเดินป่ากันเฉลี่ยเดือนละ ๑๕ วัน การลาดตระเวนป่าบ่อย ๆ มีส่วนสำคัญที่ทำให้ การลักลอบตัดไม้ ล่าสัตว์ลดน้อยลง และเป็นการเพิ่มปริมาณสัตว์ป่าด้วยป่าผืนใดมีการพบเสือโคร่งหรือเสือดาว จะเป็นตัวชี้วัดความอุดมสมบูรณ์ของผืนป่ามาก ผืนป่าที่เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าออกพื้นที่บ่อย ๆ จะมีแนวโน้มว่ามีสัตว์ป่าชุกชุมกว่า อาทิเช่น เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง มีเสือโคร่งอาศัยอยู่เกือบร้อยตัว มีเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า ๒๕๐ คน และออกลาดตระเวนป่า ๒๐๐ คน

ขณะที่อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ แทบจะไม่มีเสือโคร่งอาศัยเลย แต่มีเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า ๔๐๐ คนแต่ออกลาดตระเวนป่าเพียง ๖๐ คน เพราะภารกิจของเจ้าหน้าที่คือการดูแลนักท่องเที่ยว เมื่อไม่มีการลาดตระเวนอย่างเข้มข้น การลักลอบตัดไม้และล่าสัตว์จึงมีบ่อย ๆ ในที่สุดเสือโคร่งที่เคยมีชุกชุมในป่าเขาใหญ่ ก็ค่อย ๆ หายไป

สำหรับป่าทุ่งใหญ่ตะวันออก มีเจ้าหน้าที่ร่วมร้อยคน ออกลาดตระเวนป่ากันส่วนใหญ่ สัตว์ป่าที่นี่จึงชุกชมโดยเฉพาะสัตว์ป่าหายาก

“ ผมทำงานในป่าทุ่งใหญ่มายี่สิบกว่าปีแล้วครับ ก่อนมาทำงาน ผมเคยทำงานรับจ้างอยู่ที่กรุงเทพฯ ทำทุกอย่างจนเบื่อความวุ่นวาย เลยอยากมาอยู่เงียบ ๆ ในป่า ก็มาสมัครเป็นพิทักษ์ป่า ตอนนั้นยังไม่ได้คิดอะไรมากเพียงแต่อยากมีงานทำ ”

หลังมื้อค่ำ ชิดชัยเล่าเรื่องราวให้ฟังรอบกองไฟ

“ทำงานไปนาน ๆ มันก็รู้สึกรักป่า รักสัตว์ในป่า มันค่อย ๆซึมซับ เห็นความสำคัญของผืนป่า เห็นใครตัดไม้ ล่าสัตว์ ผมจะรู้สึกแย่ ต้องออกมาเจอสักหน่อย ตอนนั้นมีข่าวเสือถูกยิง ผมยังรู้สึกใจหาย เหมือนเพื่อนถูกยิงเลย”

“ครั้งหนึ่ง ขณะออกเดินลาดตระเวน ผมเคยเห็นหมาไนสองสามตัวกำลังไล่ล่ากวางในหนองน้ำเห็นเค้าค่อย ๆ ถูกกัด ลากเอาไส้ออกมา โดนกัดลูกตา เห็นเค้าค่อย ๆ ตาย ผมรู้สึกสงสารมากทำอะไรไม่ได้ เพราะเป็นธรรมชาติ แต่ก็จะรู้เลยว่าไม่อยากให้สัตว์ป่าต้องตายอีก”

ปะละทะ เหล้าข้าวเหนียวกระเหรี่ยง หมักกันเองตามประสาชาวป่า ถูกรินใส่จอกไม้ไผ่เวียนกันชิมแก้ความหนาวเหน็บกลางป่าอย่างดี

เราพบกับหนุ่มฉกรรจ์ช่างเครื่องประจำหน่วยจากปักษ์ใต้ ที่บ้านพอมีฐานะ แต่อาสามารับจ้างเฝ้าป่าด้วยค่าตัวเดือนละ ๗,๕๐๐ บาท โดยไม่มีสวัสดิการ ค่ารักษาพยาบาลใด ๆ กำลังทำความสะอาดปืนเอช เค ปืนมือสองที่ทางกรมอุทยานสัตว์ป่าและพันธุ์พืช ได้รับมอบจากกองทัพบก ให้เป็นอาวุธประจำกาย ซึ่งสภาพไม่ค่อยสมบูรณ์

อาวุธประจำกายของเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า หากไม่ใช่ปืนเอชเค ก็คือ ปืนลูกซอง อายุใช้งานเกินสิบปีล้าสมัยกว่าอาวุธอย่างอาก้า หรือคาร์บินของบรรดานายพราน ทั้ง ๆ ที่คนเหล่านี้ใช้ชีวิตในป่าสมบุกสมบันมากกว่าทหาร ตำรวจ และเสี่ยงภัยเช่นเดียวกัน

แต่ที่แย่ไปกว่านั้นคือ ลูกกระสุน พวกเขาต้องหาซื้อจากตลาดมืดเอง ในราคาลูกละ ๕ บาทสำหรับกระสุนปืนเอช เค และกระสุนปืนลูกซองลูกละ ๒๐ บาท เพราะระบบราชการอันโบราณด้วยระเบียบคร่ำครึทำให้ไม่มีใครกล้าทำเรื่องขอเบิกลูกกระสุน อาทิ ยิงแต่ละครั้งต้องทำเรื่องชี้แจงเหตุผลและความจำเป็นในการขอเบิกกระสุน และต้องเก็บปลอกกระสุนมาให้ครบด้วย

เหตุผล ความจำเป็น และปลอกกระสุนอาจจะใช้ได้กับสนามซ้อมยิงปืน แต่ไม่ใช่ชีวิตจริงการปะทะกันในป่าลึกแถมเวลาเจอผู้ต้องสงสัยในป่า ก็ห้ามยิงก่อน ต้องโดนยิงก่อนจึงมีสิทธิ์ตอบโต้ซึ่งทำให้ความตายปรากฏขึ้นที่ป่าทุ่งใหญ่มาแล้ว

“เมื่อสองปีก่อน มีรายงานว่า มีพรานชาวม้งไปลักลอบล่าเสือโคร่งตามใบสั่งในป่าห้วยขาแข้งและจะผ่านมาทางป่าทุ่งใหญ่ พวกเราจึงได้รับมอบหมายให้ไปดักจับ ตอนนั้นมืดแล้ว พอพรานม้งมีห้าคนโผล่ออกจากป่า เดินออกมา เพื่อนผมเป็นหัวหน้าชุด ก็ร้องตะโกนให้หยุด จะทำการตรวจค้น ปรากฏว่าพรานเอาปืนอาก้ากราดใส่ทันที เพื่อนตายสองคน บาดเจ็บอีกสามคน พอเรายิงสวนไป พรานตายไปคนเดียว ที่เหลือหนีรอด”

เจ้าหน้าที่เหล่านี้ทราบดีว่า ทุกครั้งที่เกิดการปะทะ พวกเขาเสียเปรียบเสมอ ไม่รู้ว่าใครจะเป็นรายต่อไปที่ต้องสังเวยเพื่อปกป้องป่าผืนนี้

ใกล้เที่ยงคืน ทุกคนแยกย้ายกันไปนอนเปลมีแต่ความมืดมิดบนพื้นดิน แต่เมื่อมองขึ้นท้องฟ้า ดาวนับแสนดวงระยิบระยับส่องประกายเป็นทางช้างเผือกพาดผ่านฟ้าคืนนั้น

ทางยิ่งมืด ยิ่งเห็นดาวพราวแสง ชีวิตยิ่งมืดมน เพียงแค่ขอเงยหน้ายิ่งเห็นแสงสว่างอยู่รำไร

สารคดี พย. 2558