นางาซากิรำลึก คนตายเขียนไม่ได้ แต่คนเขียนได้ตายทั้งเป็น

บริเวณกำแพงทางออกอาคารพิพิธภัณฑ์ระเบิดปรมาณูนางาซากิ (Nagasaki Atomic Bomb Museum )มีภาพถ่ายขาวดำเด็กชายแบกทารกไว้ที่หลัง ได้ตรึงผู้เขียนให้หยุดดูนานก่อนออกจากสถานที่จัดแสดงเรื่องราวความโหดร้ายของสงครามที่มีต่อชาวเมืองนางาซากิจากการทิ้งระเบิดปรมาณูของทหารอเมริกัน เมื่อ ๗๒ ปีก่อน

ภาพถ่ายนี้เป็นหนึ่งในสัญญลักษณ์ความทุกข์เวทนา สะเทือนใจผู้พบเห็น และบอกอารมณ์ความรู้สึกของสงครามอย่างหมดจด

Joe O’Donnell ช่างภาพสงครามชาวอเมริกันผู้ถ่ายภาพนี้ได้ในเมืองนางาซากิ ในปีค.ศ. ๑๙๔๕ ภายหลังญี่ปุ่นยอมแพ้สงคราม ให้สัมภาษณ์เบื้องหลังภาพนี้ว่า

“เมื่อผมเดินทางมาถึงเมืองนางาซากิ ผมเห็นผู้คนอุดจมูกด้วยผ้าขาว กำลังเผาซากศพจำนวนมากในหลุมขนาดใหญ่

สักพักผมเห็นเด็กชายคนหนึ่งอายุประมาณสิบขวบกำลังเดินมา เขาแบกเด็กทารกคนหนึ่งบนหลังดูเหมือนเป็นภาพปกติที่จะเห็นพี่ชายแบกน้องตัวเล็กขึ้นหลังเดินไปมา

แต่ภาพของเด็กคนนี้แตกต่างไปโดยสิ้นเชิง เด็กเดินตีนเปล่ามาที่เผาศพ มีทารกบนหลังหงายศีรษะขึ้น ราวกับเพิ่งหลับ

เขาเดินมาถึงปากหลุม และจ้องมองลงไปอย่างสงบ

เด็กชายยืนนิ่งเกือบสิบนาที จนมีชายคนหนึ่งเดินมาหา ค่อย ๆ ปลดเชือกที่คล้องตัวทารกออกมาจากหลังเด็กชาย ผมเข้าใจทันทีว่าทารกตายแล้ว และเอาร่างทารกไปวางบนกองฟืนที่กำลังลุกโชน

ไฟลามศพทารก เสียงเผาศพดังเป็นระยะ เด็กชายยืนนิ่งเงียบมองเปลวไฟราวกับไร้วิญญาณ ผมสังเกตเห็นริมฝีปากมีสีแดง เขากัดริมฝีปากล่างจนเลือดหยดออกมา

เขายืนอยู่ตราบจนไฟไหม้ศพน้องชายของเขาจนเป็นเถ้าหมด ดวงอาทิตย์กำลังลับฟ้า แล้วเขาเดินจากไปอย่างเงียบ ๆ”

…

๙ สิงหาคม ๑๙๔๕ ระเบิดปรมาณูได้ระเบิดเหนือเมืองนางาซากิ สามวันหลังจากระเบิดลูกแรกได้ถล่มเมืองฮิโรชิม่า มีคนตาย ๑๔๐,๐๐๐ คน เพื่อบีบบังคับให้ญี่ปุ่นยอมแพ้สงครามกับสหรัฐอเมริกา หลังจากการโจมตีทิ้งระเบิดเพลิงตามเมืองต่าง ๆ ๖๗เมืองของญี่ปุ่นอย่างหนักหน่วงเป็นเวลาติดต่อกันถึงหกเดือนเพราะกองทัพประเมินแล้วว่า หากใช้กองทหารบุกเกาะญี่ปุ่น อาจจะถูกต่อต้านอย่างหนัก และต้องสูญเสียทหารอเมริกันนับล้านคน แนวทางที่สูญเสียชีวิตทหารน้อยกว่า คือการทิ้งระเบิดปรมาณูเป้าหมายทางพลเรือน เพื่อข่มขวัญศัตรูว่ามีอาวุธมหาประลัยแต่เมื่อญี่ปุ่นไม่ยอมแพ้ ระเบิดปรมาณูลูกที่สองก็ตามมา

อันที่จริงนางาซากิไม่ใช่เป้าหมายหลักการทิ้งระเบิด ทหารอเมริกันวางแผนว่าจะทิ้งเมืองโคคูระ เช้าวันนั้นเครื่องบิน B-29 ได้บินไปเหนือเมือง ปรากฏว่ามีหมอกควัน มองไม่เห็นเป้าหมายข้างล่างนักบินวนเหนือเมืองถึงสามรอบ แต่ทัศนวิสัยแย่มาก จึงตัดสินใจเลือกแผนสำรองบินมาเป้าหมายที่สองคือนางาซากิ นักบินได้ปล่อยระเบิดพลูโตเนียมที่มีอานุภาพทำลายสูงสุดออกจากเครื่องบิน เมื่อเวลา ๑๑.๐๒ น.

เวลานั้นนางาซากิมีพลเมืองประมาณ ๒๔๐,๐๐๐ คน ระเบิดมหาประลัยทำให้มีผู้เสียชีวิต ๗๐,๐๐๐ กว่าคน บาดเจ็บนับแสนคน และเมืองพังพินาศ ผู้คนไร้ที่อยู่อาศัยเกือบหมด

…

หลักฐานสำคัญชิ้นแรกเมื่อผู้เขียนเดินเข้าไปอาคารจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์ระเบิดปรมาณูนางาซากิ คือ ซากนาฬิกาแขวนเก่า ๆ เคยตั้งอยู่ห่างจากศูนย์การระเบิด ๘๐๐ เมตร เข้มสั้นชี้เลข ๑๑ เข็มยาวชี้เลข ๑ นาฬิกาหยุดเดินเวลา ๑๑.๐๕ น.เมื่อระเบิดได้กระทบพื้นดิน

๑๑.๐๕ เวลาหยุดโลก หยุดชีวิตชาวเมืองนางาซากิ

ผู้เขียนเดินดู ซากชิ้นส่วนสิ่งของต่างๆ ที่ยังหลงเหลือเป็นหลักฐาน ข้อมูลเหตุการณ์ สาเหตุการเกิดช่วงเวลาเครื่องบินทิ้งระเบิดลงมา ถ่ายภาพผู้เสียชีวิต ผู้บาดเจ็บและซากปรักหักพังของเมืองผู้รอดชีวิต แต่ต้องทนทุกข์ทรมานด้วยโรคลูคีเมีย(มะเร็งเม็ดเลือดขาว) จากพิษของสารกัมตภาพรังสีและคำพูดแสดงความรู้สึกของชาวบ้าน ลูกเล็กเด็กแดง ที่ต้องมารับเคราะห์แทนผู้กระหายสงคราม

บางตอนมีคำพูดของผู้รอดตายว่า

“ ท้องทุ่งไหม้เกรียมเป็นสีแดงเพลิง ไฟยังลุกไหม้ผู้คน
แม่ของฉัน อยู่ในกองเพลิง
พี่สาวของฉัน อยู่ในกองเพลิง
และมีเพียงเถ้าถ่านที่หลงเหลืออยู่”
ซากู ชิโมฮิรา วัย ๑๑ ขวบ

“ขอให้ฉันกลับไปอยู่อดีตเถิด ขอเพียงแค่ครั้งเดียว
ฉันต้องการแม่ ฉันต้องการพ่อ
ฉันต้องการพี่ชาย ฉันต้องการพี่สาว”
ฟูจิโอ ชึจิโมโต วัย ๕ ขวบ

…

พิพิธภัณฑ์แห่งนี้เป็นสิ่งเตือนใจให้ระลึกถึงความสูญเสียอันยิ่งใหญ่ ในวันที่นางาซากิโดนพิษร้ายของสารพลูโตเนียมอาบกินไปเกือบทั้งเมืองโดยที่ชาวเมืองไม่ได้มีส่วนรับรู้ในการก่อสงครามเลย แต่ต้องมาเป็นผู้รับเคราะห์ร้ายโดยตรง

ผู้รอดชีวิตจำนวนมาก ก็เหมือนกับตายทั้งเป็น เมื่อคนในบ้านตายหมดเหมือนอย่างหัวหน้าครอบครัวชื่อ อัทซูยูกิ มัทซูโอะ บันทึกไว้ว่า

“๙ สิงหาคม นางาซากิ โดนระเบิดปรมาณู ฉันมาถึงบ้านเมื่อพลบค่ำแห่งความตายมีใครอยู่ไหม

ภายใต้ซากปรักหักพัง

ฉันพบเมียบาดเจ็บสาหัส และศพลูกสองคนข้างถนน เธอได้เล่าว่าลูกตายอย่างไร (อายุหนึ่งและสี่ขวบ)เธอบอกว่าลูกของเราตายมีรอยยิ้มในอ้อมกอดของแม่

แม่วางลูกสองคนลงบนพื้น

เมื่อไม่มีอะไรมาหุ้มตัวลูก ฝูงแมลงวันก็บินมาไต่ตอม

ลูกชายคนโตอีกคนบาดเจ็บสาหัสก่อนจะตายตามไป

นอนตายอยู่ข้าง ๆ แม่

๑๑ สิงหาคม ฉันรวบรวมกองฟืนเผาลูกทั้งสามคน รุ่งขึ้นหมอกน้ำค้างยามเช้าได้ชำระเถ้าถ่านของลูกสามคนไปหมด
๑๓ สิงหาคม เมียทนพิษบาดแผลไม่ไหวตายไปอีกคน
๑๕ สิงหาคม ฉันเผาศพเธอ วันเดียวกับที่ญี่ปุ่นประกาศยอมแพ้สงคราม

หลังจากสูญเสียทุกสิ่ง ฉันยืนสงบนิ่ง เมื่อระเบิดปรมาณูสี่ลูกซ้อนระเบิดตัวฉัน ฉันจุดไฟเผาศพ ให้เปลวไฟลุกไหม้ไปพร้อมกับคำยอมแพ้สงคราม”

คนตายเขียนไม่ได้ แต่คนเขียนได้ตายทั้งเป็น

สารคดี สิงหาคม 2560