อีกด้านของพลังงานแสงอาทิตย์

เมื่อปลายหน้าร้อนที่ผ่านมา ผมมีโอกาสติดตามเจ้าหน้าที่มูลนิธิสืบนาคะเสถียรเข้าไปยังหมู่บ้านกะเหรี่ยงใจกลางเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันออก อันเป็นส่วนหนึ่งของผืนป่าตะวันตกของประเทศ ประกอบไปด้วยอุทยานแห่งชาติและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่ารวมกัน ๑๗ แห่ง มีพื้นที่ติดต่อกันประมาณ ๑๑ ล้านไร่

หลายปีมาแล้ว มูลนิธิสืบฯ ได้ทำโครงการจัดการพื้นที่คุ้มครองอย่างมีส่วนร่วมในผืนป่าตะวันตก อันเป็นความพยายามที่จะให้เจ้าหน้าที่ป่าไม้และชาวบ้าน ๑๐๐ กว่าหมู่บ้านในผืนป่าตะวันตกหันมาจับมือกันเพื่ออนุรักษ์ป่าให้คงอยู่ต่อไป โดยที่ชาวบ้านสามารถดำรงชีวิตอยู่ในป่าอนุรักษ์ได้ ขณะที่ป่าก็ไม่ถูกทำลายหรือถูกบุกรุกมากขึ้น

ทางมูลนิธิสืบฯ ใช้เวลาพูดคุย จัดประชุม ทำความเข้าใจกับทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องเป็นเวลาหลายปี กว่าที่ทุกฝ่ายจะยอมหันหน้าเข้าหากัน ทำแนวเขตป่าร่วมกัน ตั้งกฎกติกาหมู่บ้านร่วมกัน เพื่อให้ป่าอยู่ได้ คนอยู่ได้

ครั้งนี้ เจ้าหน้าที่มูลนิธิสืบฯ ได้นำเวชภัณฑ์ ชุดปฐมพยาบาล ไปให้ชาวบ้านกะเหรี่ยงในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร เนื่องจากเมื่อหน้าฝนมาเยือน เส้นทางจะถูกปิดตายอีกหลายเดือน หมู่บ้านเหล่านี้แทบจะถูกตัดขาดจากโลกภายนอก

เราขับรถออกจากกรุงเทพฯ ตอนเย็น ไปนอนค้างแรมในอำเภอแม่สอด จังหวัดตาก พอรุ่งเช้าก็ขับรถเข้าไปทางอำเภออุ้มผาง แวะกินข้าวกลางวัน ก่อนจะขับรถไปตามถนนลูกรังเข้าไปในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าอุ้มผาง จากถนนลูกรังกลายเป็นทางป่า ข้ามลำธารและแม่น้ำหลายสาย ฝนเพิ่งตกมาได้ไม่กี่วัน เส้นทางบางช่วงเป็นโคลนเลน กว่าจะผ่านไปได้ก็ทุลักทุเลพอควร ต้องลงจากรถทั้งเข็นทั้งดัน บางช่วงรถติดหล่มต้องช่วยกันขุดดิน อาศัยเราได้นักขับรถมือเก๋ามาช่วย การเดินทางจึงราบรื่นขึ้น

ระหว่างทางเราผ่านหมู่บ้านกะเหรี่ยงหลายแห่ง นำหยูกยาไปให้ผู้ใหญ่ในหมู่บ้านไว้แจกจ่ายแก่ลูกบ้าน ยิ่งลึกเข้าไป หมู่บ้านก็ยิ่งเก่าแก่มากขึ้น ค่ำคืนนั้นเรามาขอค้างแรมในหน่วยพิทักษ์ป่าแห่งหนึ่ง พอรุ่งเช้าก็ออกเดินทางกันต่อ จนมาถึงบ้านแม่จันทะ หมู่บ้านเก่าแก่ของชาวกะเหรี่ยงกลางป่าทุ่งใหญ่นเรศวร

ลืมบอกไปว่าตั้งแต่ตัวอำเภออุ้มผางเข้ามาในป่า เมื่อ ๓๐ ปีก่อนล้วนเป็นพื้นที่สีแดง เป็นสมรภูมิสู้รบระหว่างทหารกับพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย และหมู่บ้านกะเหรี่ยงที่ผ่านทางมาไม่เคยมีทหารรัฐบาลรุกเข้ามาได้ เพราะเป็นกองบัญชาการใหญ่แห่งหนึ่งของทหารฝ่ายคอมมิวนิสต์ และแน่นอนว่าชาวกะเหรี่ยงทั้งหมดล้วนเป็นสหายมาก่อน

สามสิบปีผ่านไป แทบจะไม่มีหน่วยงานพัฒนาของรัฐเข้ามา เพราะน่าจะเป็นหมู่บ้านที่เส้นทางคมนาคมเข้าถึงลำบากที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศ จะยกเว้นก็แต่พลังงานไฟฟ้าจากแสงอาทิตย์ ผมสังเกตว่าหมู่บ้านกะเหรี่ยงทุกแห่งที่ผ่านมา รวมถึงบ้านแม่จันทะนั้น เกือบทุกหลังมีแผงโซลาร์เซลล์ติดตั้งอยู่หน้าบ้าน และภายในบ้านก็มีแบตเตอรี่พอจะให้ความสว่างกับหลอดไฟฟ้าและเครื่องใช้ไฟฟ้าขนาดเล็กได้ เช่นเดียวกับหมู่บ้านมูเซอบนยอดดอยลึกในป่าแถวจังหวัดแม่ฮ่องสอนที่ผมไปเยือนเมื่อปีที่แล้ว ก็เห็นบ้านทุกหลังมีแผงโซลาร์เซลล์ติดตั้งอยู่

นับเป็นความสำเร็จของฝ่ายรัฐที่ทำให้ประชาชนทุกหนแห่งเข้าถึงพลังงานไฟฟ้าได้ พอได้พูดคุยกับผู้นำชุมชนกะเหรี่ยงบ้านแม่จันทะ เขาตั้งข้อสังเกตว่า แม้พลังงานไฟฟ้าจะทำให้ชีวิตดีขึ้น แต่ก็ทำให้มีรายจ่ายเพิ่มขึ้นอย่างไม่จำเป็น

ทุกวันนี้ลูกบ้านเริ่มซื้อสิ่งอำนวยความสะดวกมากขึ้นเมื่อไฟฟ้าเริ่มเข้ามาในหมู่บ้าน เริ่มจากโทรทัศน์ ตามมาด้วยเครื่องเล่นซีดี ทำให้เริ่มมีหนี้สินเพื่อหาเงินมาซื้อสิ่งเหล่านี้ทั้ง ๆ ที่ไม่ใช่สิ่งจำเป็นมาก่อนเลย เด็กกะเหรี่ยงในป่าทุ่งใหญ่ฯ ก็ติดละครทีวีพอๆ กับเด็กเมืองกรุง เลียนแบบคำพูดและความคิดของพระเอก นางเอก มากกว่าคำสั่งสอนของพ่อแม่ ผู้อาวุโสของหมู่บ้านเริ่มสังเกตเห็นความเปลี่ยนแปลงของเด็กๆ ในหมู่บ้านตั้งแต่มีพลังงานแสงอาทิตย์เข้ามาด้วยความเป็นห่วง วิถีชีวิตอันเรียบง่ายของชาวกะเหรี่ยงในป่าลึกกำลังได้รับการสั่นสะเทือนอย่างหนัก

สมัยก่อนความเจริญและความต้องการทางวัตถุอาจจะมาพร้อมถนนหนทาง แต่เดี๋ยวนี้ความเจริญและความฟุ้งเฟ้อมาพร้อมพลังงานไฟฟ้า หล่นมาจากท้องฟ้า ผ่านมายังตู้ทีวี แม้ว่าจะอยู่ในป่าลึกเพียงใดก็ตาม

พลังงานไฟฟ้าเปลี่ยนวิถีชีวิตคนได้อย่างน่ามหัศจรรย์จริงๆ