ทะเลไทยมีไว้ให้ซื้อขาย

ในอดีตตั้งแต่เด็กจนโตเป็นผู้ใหญ่ เราคงเคยได้ยินข่าวนายทุนบุกรุกป่าครอบครอง จนชินหูเป็นเรื่องธรรมดา แทบจะไม่ได้ยินข่าวการบุกรุกทะเล

ที่ผ่านมาเราเคยมีความเชื่อว่า ทะเลเป็นของพวกเราทุกคน เป็นทรัพยากรธรรมชาติของส่วนรวมที่ไม่ได้มีไว้ซื้อขาย  แต่อีกไม่นาน ข่าวการบุกรุกทะเลเพื่อครอบครองเป็นสมบัติส่วนตัว เราอาจได้ยินเป็นเรื่องปรกติ

หลายคนอาจสงสัยว่า ทะเลในอ่าวไทยหรือฝั่งอันดามัน สามารถมาจับจองยึดครองได้ตามใจชอบหรือ

ลองแล่นเรือออกจากฝั่งบริเวณอ่าวบ้านดอน จังหวัดสุราษฎร์ธานี อย่าได้คิดว่าทะเลคือดินแดนเสรี คุณมีอิสระจะแล่นเรือไปตรงไหนก็ได้  เพราะกลางทะเลคุณอาจได้ยินเสียงปืนลูกซองยิงขู่ว่ากำลังบุกรุกทะเลของใครบางคน

ทะเลอ่าวบ้านดอนมีการจับจองอย่างเงียบ ๆ มานานแล้ว

“สมัยก่อน เราสู้กับพวกเรืออวนรุน เรืออวนลาก ไม่ให้มาใกล้ชายฝั่ง เพราะที่ผ่านมามันลากเอากุ้ง หอย ปู ปลาไปจนหมดฝั่งทะเล เราสู้กับพวกนี้มานับสิบปีจนสำเร็จ  ปรากฏว่า พวกนายทุนอิทธิพลกลับมาจับจองทะเลตรงอ่าวบ้านดอนไปแทน”ลุงประสิทธิ์ ช่วยเอี่ยม หรือตาหม่อง ผู้นำแห่งกลุ่มอนุรักษ์ป่าชายเลนท่าฉาง ระบายความในใจให้ฟัง

อ่าวบ้านดอน ครอบคลุมทะเลตั้งแต่ อำเภอท่าชนะ อำเภอไชยา อำเภอท่าฉาง อำเภอเมือง อำเภอกาญจนดิษฐ์ มาถึงอำเภอดอนสักในจังหวัดสุราษฎธานี เป็นพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติมากที่สุด

เมื่อยี่สิบกว่าปีก่อน ป่าชายเลนแถวอำเภอท่าฉางได้ถูกบุกรุกกลายเป็นนากุ้งกุลาดำ ต่อมาราคากุ้งตกต่ำ ไม่คุ้มการลงทุน นากุ้งจึงถูกทิ้งร้าง ชาวบ้านแห่งกลุ่มอนุรักษ์ป่าชายเลนท่าฉางจึงได้ช่วยกันพลิกฟื้นป่าชายเลนให้กลับคืนมา

สิบกว่าปีผ่านไปชาวบ้านได้ทำให้พื้นที่ 1,500 ไร่ กลายเป็นป่าชายเลนผืนอุดมสมบูรณ์ และได้คิดกลยุทธ์ในการให้ชาวบ้านรักษาป่าชายเลนอย่างยั่งยืน โดยใช้ปูเปี้ยวเป็นตัวละครสำคัญ

พวกเราส่วนใหญ่คงเคยได้ยินชื่อปูเปี้ยว หรือ ปูแสม ส่วนประกอบสำคัญของส้มตำปูดองรสแซบถึงใจ มันชอบอาศัยในพื้นที่ลุ่ม ที่ร่มแฉะ ๆ ตามป่าชายเลน ปูเปี้ยว มีสองชนิดคือ เปี้ยวดำ ก้ามจะมีสีแดงอมม่วง และ ปูเปี้ยวก้ามขาว หรือ เปี้ยวแก้ว ก้ามมีสีขาว ลำตัวมีขนาดใหญ่กว่าเปี้ยวดำ

ปูเปี้ยวท่าฉางเป็นปูเปี้ยวดำ ตัวโต เนื้อมัน  แต่ละวันชาวบ้านจะออกหาปูตามรูในป่าชายเลน และมีพ่อค้ามารับซื้อถึงในบ้าน เพื่อส่งไปทำปูดองขายในตลาดกรุงเทพฯ

ลุงประสิทธิ์เล่าให้ฟังว่า “ตอนนั้นป่าชายเลนถูกทำลาย ชาวบ้านในพื้นที่ก็มาพูดคุยกันว่าต้องแก้ปัญหา เพราะไม่อย่างนั้นเราอาจจะไม่มีรายได้จากปูเปี้ยว เมื่อฟื้นป่าชายเลน ปูเปี้ยวก็กลับคืนมา เราออกกฎกติกาให้คนในพื้นที่ปฏิบัติอย่างเคร่งครัด ”

เมื่อก่อนขุดรูหาปูเปี้ยวคืนละแปดชั่วโมงได้ปูมาสองกิโล พอป่ากลับมาหาปูสองชั่วโมงได้มากถึงสิบกิโล” ลุงประสิทธิ์เล่าถึงสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้น และทำให้กุ้ง หอยปูปลาตามชายฝั่งทะเลมีความอุดมสมบูรณ์คืนมา โดยเฉพาะอ่าวบ้านดอนมีชื่อเสียงเรื่องหอยนานาชนิดไปทั่วประเทศ จนกลายเป็นคำขวัญประจำจังหวัด

แต่ไม่นานนักทะเลหน้าอ่าวบ้านดอนก็ถูกบรรดานายทุนเข้ามาจับจองพื้นที่กันนับหมื่นไร่ แทบจะปิดอ่าวกันทีเดียว  เพื่อเพาะเลี้ยงหอยแครง หอยแมงภู่ มีการล้อมรั้วไม้ไผ่กลางทะเล ปักป้ายว่า “ห้ามเข้า ไม่รับรองความปลอดภัย”

ชาวประมงพื้นบ้านที่ออกเรือไปหาปลาตามชายฝั่งทะเล ไม่สามารถเอาเรือไปหาปลาบริเวณนั้นได้อีกต่อไป หากแล่นเข้าใกล้ มักจะถูกยิงขู่เป็นประจำ

แน่นอนว่าคนที่กล้ามาจับจองทะเลเป็นของตัวเอง คงไม่ใช่บุคคลธรรมดา ส่วนใหญ่เป็นนักการเมืองชื่อดังในจังหวัด และเสียค่าเช่าให้กับกรมประมงราคาถูกแสนถูก เพียงปีละ 80 บาทต่อไร่

ที่ผ่านมากรมประมงมีนโยบาย Sea Food Bank คือโครงการปฏิรูปการถือครองทะเลแถบชายฝั่ง ตั้งแต่อ่าวไทยไปจนถึงอันดามัน ให้ชาวบ้านรายย่อยมีโอกาสได้เช่าทะเลริมฝั่งเพื่อเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ โดยสามารถเช่าได้รายละ 10 ไร่ แต่ในที่สุดก็มีการเปลี่ยนมือผู้เช่าจากรายย่อยกลายเป็นนายทุนที่ค่อย ๆรวบรวมพื้นน้ำทีละเล็กทีละน้อย จนกลายเป็นพื้นที่นับพันไร่กลางทะเล

ผู้มีอิทธิพลบางคนสามารถครอบครองทะเลได้มากกว่า 5 พันไร่ สร้างบ้านพักสวยหรูบนแพกลางทะเล เอาไว้รับแขกได้อย่างน่าอัศจรรย์ ราวกับทะเลเป็นของพวกเขา

ทะเลแถบชายฝั่ง ตั้งแต่อ่าวไทยไปจนถึงทะเลอันดามัน กว่า 3 แสนไร่  กำลังถูกบุกยึดครองโดยกลุ่มทุนท้องถิ่นและทุนระดับชาติ

ต้ทะเลเหล่านี้คือความอุดมสมบูรณ์ของธรรมชาติ ที่เป็นของสาธารณะ คนไทยทุกคนสามารถเข้าถึงทรัพยากรเหล่านี้ได้ แต่ในความเป็นจริงทะเลกำลังกลายเป็น อาณาจักรส่วนตัวของนักการเมืองบางคน

หอยอ่าวบ้านดอนที่เคยเป็นของทุกคน ถูกกินเรียบหน้าตาเฉย

ทุกวันนี้ชาวบ้านกลุ่มอนุรักษ์ป่าชายเลนท่าฉางพยายามต่อสู้เพื่อเอาทะเลหน้าบ้านที่ถูกล้อมรั้วกลับคืนมาเป็นทะเลชุมชน ที่ไม่มีใครเป็นเจ้าของ ทุกคนสามารถใช้ทะเลร่วมกันได้อย่างยั่งยืน  แต่ความหวังริบหรี่เหลือเกิน ถูกข่มขู่ต่าง ๆนานาจากเจ้าของทะเลผู้มากบารมี ไปฟ้องเจ้าหน้าที่บ้านเมือง  ก็ปรากฎว่าหน่วยราชการก็ล้วนแต่เครือข่ายคนกันเอง ทำอะไรไม่ได้

นักการเมืองวันนี้มีวิวัฒนาการก้าวหน้ากว่าที่คิด  กินป่า ยังไม่พอ เหิมเกริมฮุบทะเล กินหอย กันได้อีก

จากมติชน   20 กันยายน 2552