ต้นไม้ใหญ่กลางกรุง ใกล้สูญพันธุ์

ต้นก้ามปูขนาดใหญ่ที่เห็นในรูปนี้ ตั้งตระหง่านอยู่บริเวณปากซอยสุขุมวิท 35 พร้อมกับต้นไม้ใหญ่อายุประมาณห้าสิบปีขึ้นไปอีกหลายสิบต้นบนพื้นที่ประมาณสองสามไร่

หากมองจากสถานีรถไฟฟ้าพร้อมพงษ์ เราจะเห็นกลุ่มต้นไม้ใหญ่ให้ร่มไม้สีเขียวครึ้มราวกับสวนสาธารณะใจกลางกรุง ทำหน้าที่ผลิตออกซิเจน ดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ฟอกปอดให้คนกรุงได้มีอกาศบริสุทธ์อย่างซื่อสัตย์มาช้านาน

เกือบสิบปีที่ผ่านมา หลังการเปิดตัวของห้างสรรพสินค้าระดับหรูย่านนั้น อันเป็นแหล่งรวมแฟชั่น แบรนด์ดังระดับโลก ทำให้การจราจรถนนเส้นสุขุมวิทละแวกนั้นแทบจะเป็นอัมพาต สาเหตุมาจาก รถที่เข้าออกห้าง รถแท็กซี่จอดแช่รับผู้โดยสาร ทำให้รถติดตลอดเวลาทั้งกลางวันและกลางคืน ยิ่งวันหยุดเสาร์อาทิตย์การจราจรเกือบจะตายสนิท  อากาศบริเวณนี้ถือได้ว่าใกล้จุดวิกฤตเต็มที

น่าแปลกใจที่รัฐบาลทุกยุคทุกสมัย ไม่มีใครกล้าการออกกฎหมายเก็บภาษีตัวการสำคัญที่ทำให้เกิดมลภาวะรถติด อากาศเป็นพิษ  ตามหลักการที่ว่า ใครมีส่วนในการทำลายสิ่งแวดล้อมมากก็ต้องเสียภาษีสิ่งแวดล้อมมาก เพื่อนำเงินเหล่านี้ไปแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมต่อไป อาทิ การปลูกต้นไม้ หาพื้นที่สีเขียวทำสวนสาธารณะเพื่อสร้างออกซิเจนให้กับชาวกรุง

อันที่จริงต้องยอมรับว่าต้นไม้ใหญ่ที่ขึ้นอยู่ตามตรอกซอกซอย หรือในสวนหลังบ้านนั้น ล้วนแล้วแต่มีส่วนช่วยทำให้คนกรุงได้ตื่นขึ้นมาสัมผัสกับความสดชื่นของสีเขียวอันน้อยนิด และฟอกปอดให้กับคนกรุงมาอย่างเงียบ ๆ  ชดเชยกับสวนสาธารณะที่หายากเต็มที

แต่เมื่อราคาที่ดินในกรุงติดจรวดพุ่งกระฉูดตามความต้องการและการเก็งกำไร บ้านใครที่เคยมีพื้นที่สีเขียวปลูกต้นไม้ใหญ่ ก็ค่อย ๆ หายไปถูกเปลี่ยนมือ เปลี่ยนเจ้าของจากความเย้ายวนของตัวเลขราคาที่ดิน และถูกแทนที่ด้วยคอนโดมีเนียมห้าดาว  อาคารสูงและห้างสรรพสินค้ามากขึ้นเรื่อย ๆ

ต้นไม้ขนาดใหญ่ในเมืองกรุงถูกตัด ถูกโค่นออกไปเรื่อย ๆ ไม่เหลือคุณค่าใด ๆ ที่จะต้องเก็บรักษา  สวนทางกับกระแสรณรงค์ให้ปลูกต้นไม้ลดโลกร้อน หรือซีเอสอาร์ของบริษัทยักษ์ใหญ่

ทุกวันนี้เราพบแต่แคมเปญของบริษัทหลายแห่ง ชวนเชิญให้ปลูกแค่กล้าไม้  แต่ไม่มีบริษัทใดกล้าแสดงความรับผิดชอบต่อสังคม โดยการรณรงค์ขอความร่วมมือไม่ตัดต้นไม้ขนาดใหญ่ในเมือง หรือใจป้ำพอที่จะซื้อที่มาทำเป็นสวนสาธารณะ

ล่าสุดต้นก้ามปูใหญ่และกลุ่มต้นไม้ใหญ่ปากซอยสุขุมวิท 35  คือเหยื่อชิ้นใหม่ของการพัฒนาที่ดิน เมื่อมีข่าวว่าบ้านและที่ดินบริเวณดังกล่าวได้ถูกขายให้กับนายทุนรายใหญ่ เพื่อสร้างเป็นศูนย์การค้าทันสมัยหรูหราที่สุดติดแอร์เย็นฉ่ำกลางกรุง

เร็ว ๆนี้คงมีการรื้อถอนบ้านและโค่นต้นไม้ขนาดใหญ่ออก เพื่อก่อสร้างอาคารขนาดใหญ่

ต้นไม้สีเขียวที่เคยให้ความร่มเย็น ผลิตอากาศบริสุทธิ์แก่คนแถบนั้นมาช้านาน กำลังถูกแทนด้วยฝุ่นละออง  กำแพงคอนกรีต ลมร้อนจากท่อแอร์ยักษ์ และเสียงนกนานาชนิด กำลังถูกแทนที่ด้วยเสียงดังสนั่นจากเครื่องจักร และเสียงตอกเสาเข็ม

สมาชิกเฟสบุ๊ครายหนึง่ได้โพสต์ข้อความว่า

“ก้ามปูใหญ่ต้นนี้ และเพื่อนๆ อีกหลายต้นที่อยู่ในซอยสุขุมวิท 35 กำลังจะถูกตัดโค่นทั้งหมด เพื่อเตรียมที่สำหรับสร้างตึกใหญ่ นับเป็นการสูญเสียญาติผู้ใหญ่อีกครอบครัวหนึ่งที่ทำหน้าที่สร้างอากาศสดชื่น ให้ผู้คนมานาน นึกๆ ดูก็เหมือนกับว่าอยู่ดีๆ คนเราก็เอามือบีบจมูกตัวเองให้หายใจกัน”..

เราทุกคนได้แต่มองตากันปริบ ๆ เพราะถือเป็นความชอบธรรมตามกฎหมายของบ้านเรา  เจ้าของที่ดินสามารถจะทำอะไรก็ได้ ในที่ดินของตัวเอง จะตัด จะโค่นต้นไม้ใหญ่ก็ไม่ผิดกฎหมายแต่อย่างใด

ขณะที่หลายประเทศในยุโรป แคนาดา และบางรัฐในประเทศสหรัฐอเมริกาได้ออกกฎหมายก้าวหน้า มีบทบัญญัติไว้ว่า “ต้นไม้ขนาดใหญ่ที่มีอายุนานแม้ว่าจะขึ้นในที่ดินของเอกชน แต่ถือว่าเป็นสมบัติของสาธารณะ เพราะถือว่าต้นไม้ใหญ่ให้ร่มเงา ผลิตอากาศแก่คนส่วนรวม หากเจ้าของที่ดินจะมีการรื้อถอน หรือปรับปรุงต้องได้รับความเห็นชอบจากประชาคมบริเวณนั้นด้วย เพราะการตัดต้นไม้ใหญ่สร้างผลกระทบต่อชุมชนโดยรวม”

เพื่อนอเมริกันชาวเมืองซีแอตเติ้ล ซึ่งถือเป็นเมืองสีเขียว เมืองน่าอยู่อันดับต้น ๆ ของโลก เล่าให้ฟังว่า ในบ้านมีต้นไม้หลายต้น การตัดต้นไม้ต้องขออนุญาตทางหน่วยงานที่เกี่ยวข้องว่ามีความจำเป็นเพียงใด หากเป็นต้นไม้ใหญ่ต้องทำประชาพิจารณ์จากคนแถวนั้นด้วยว่าอนุญาตหรือไม่

“ใครแอบตัดต้นไม้ใหญ่ในบ้านตัวเอง หากมีคนพบเห็นไปแจ้งความตำรวจ  ถือเป็นเรื่องใหญ่โดนทั้งปรับทั้งจำ เพราะเขาถือว่าทำผิดกฎหมายที่บัญญัติว่า ประชาชนมีหน้าที่ดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติ”

แม้แต่ประเทศเพื่อนบ้านอย่างสิงคโปร์ ใครจะตัดต้นไม้ในบ้านต้องขออนุญาตจากทางการก่อน

ต้นไม้ใหญ่แม้จะขึ้นในเมืองหรือขึ้นในป่าจึงมีค่ามากพอที่ทุกคนจะต้องช่วยกันรักษา

น่าแปลกใจสำหรับเมืองไทย ต้นไม้ใหญ่ดูจะมีค่ามากเมื่ออยู่ในป่า ใครตัดไม้ทำลายป่าถือเป็นผู้ร้ายสำคัญ แต่ต้นไม้ใหญ่ในเมืองใครจะย่ำยีข่มเหง ตัดฟันอย่างไรก็ได้ ถือว่าไม่มีมูลค่าหรือค่างวดใด ๆ

น่าเสียดายที่ไม่มีงานวิจัยจากนักเศรษฐศาสตร์ที่บอกว่า มูลค่าของต้นไม้ใหญ่ในเมืองที่ช่วยฟอกอากาศ ลดความร้อน ซับคาร์บอนไดออกไซด์ เพิ่มออกซิเจน คิดเป็นเงินตราแล้วจะมหาศาลเพียงใด

ที่ผ่านมา รัฐก็ไม่สนใจ ทั้ง กทม.ก็ไม่เดือดร้อน หรือบริษัทยักษ์ใหญ่ที่เก่งทำซีเอสอาร์ ก็ไม่มีวิสัยทัศน์พอที่จะลงทุนด้วยเงินก้อนใหญ่ซื้อที่ดินเหล่านี้มาทำสวนสาธารณะกลางเมือง

ถึงเวลาแล้วครับที่เราจะต้องช่วยกันรณรงค์ให้รัฐบาลออกกฎหมายคุ้มครองต้นไม้ ใครจะตัดต้นไม้ในที่ดินของตัวเอง ต้องขออนุญาตหรือให้คนในชุมชนมีส่วนร่วมในการตัดสินใจ

ครั้งหนึ่ง คุณสืบ นาคะเสถียรเคยบอกว่า  ผมขอพูดในนามของสัตว์ป่า เพราะสัตว์ป่ามันพูดไม่ได้ แต่ต้องหลบหนีจากการไล่ล่าของมนุษย์

ต้นไม้พูดไม่ได้ หนีก็ไม่ได้ ไม่เคยทำร้ายใคร มีแต่ให้ร่มเงา ให้อากาศ ให้ ความรื่นรมย์กับมนุษย์มาโดยตลอด สุดท้ายก็ถูกตัด ถูกฟันด้วยน้ำมือของมนุษย์

มีใครจะกล้าลุกขึ้นมาพูดในนามของต้นไม้บ้างไหมครับ

มติชน   12 กันยายน 2553