ตัวเมืองเสียมเรียบยังคงอยู่ท่ามกลางต้นยางสูงใหญ่ เหมือนกับที่เราเคยมาเยือนเมื่อสิบปีก่อน
   ทว่าบรรยากาศดูคึกคักกว่าเดิม เพราะขณะนี้เสียมเรียบ เป็นเมืองท่องเที่ยวอันดับหนึ่งของกัมพูชา มีนักท่องเที่ยวจากญี่ปุ่น ไทย และตะวันตก หลั่งไหลกันมาชมนครวัด นครธม ไม่ขาดสาย ประชากรในเมืองจึงเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว โรงแรมขนาดห้าดาวตามมาตรฐานตะวันตก อย่าง Sofitel Royal Ankor เพิ่งเปิดตัวไป ตึกแถวมากมายผุดขึ้นมาเป็นเกสต์เฮาส์ ร้านอาหาร ร้านขายของที่ระลึก ที่ดินในเมืองราคาถีบตัวสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว ปัจจุบันซื้อขายกันตารางเมตรละ ๒,๘๐๐ บาท หรือตารางวาละ ๑๑,๐๐๐ บาท อาคารบางแห่งรุกล้ำคูคลองสาธารณะ  บ้างก็ถึงกับถมคลองเพื่อปลูกอาคารร้านค้า เพื่อให้บริการนักท่องเที่ยวที่เพิ่มขึ้นตลอดเวลา ขณะที่ชาวเมืองยังไม่ตระหนักในเรื่องการรักษาสิ่งแวดล้อม

   "นครวัดและนครธมให้แรงบันดาลใจในทางลึกลับ ผมจึงเลือกใช้สีดำเป็นสีหลัก เพราะสีดำลึกลับ ขลังและศักดิ์สิทธิ์ นครวัดเป็นงานศิลปะชั้นเยี่ยมของโลกทางสถาปัตยกรรม นครธมเป็นงานประติมากรรมอันงดงาม แม้ดูด้านนอกจะยิ่งใหญ่สู้นครวัดไม่ได้ แต่พอเข้ามาข้างในจะเห็นความละเอียด ความประณีตทางประติมากรรม เป็นผลงานศิลปะที่เป็นชิ้นมาสเตอร์พีชจริง ๆ หากเรากลับไปแล้วก็คงจะโหยหาอยากกลับมาอีก เพราะประทับใจ" อาจารย์ทวี รัชนีกร ศิลปินอาวุโสแห่งเมืองย่าโมให้ความเห็น พลางใช้แปรงระบายพื้นของภาพปราสาทบายนเป็นสีดำทั้งหมด
   ปราสาทบายนแห่งนครธม เป็นเป้าหมายในการวาดภาพของศิลปินในวันรุ่งขึ้น ปราสาทที่มีพระพักตร์ของพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร หรือบางคนสันนิษฐานว่าเป็นพระพักตร์ของพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ คอยจ้องมองอยู่ไม่ว่าจะยืนอยู่มุมใดของปราสาท ได้สะกดให้ศิลปินเกือบทุกคน ลงความเห็นไปในทางเดียวกันว่า ปราสาทบายนมีเรื่องราว มีชีวิตและพลัง ที่เป็นแรงบันดาลใจให้วาดภาพได้ดีกว่านครวัด

   วันต่อมาคณะศิลปินได้เดินทางมาวาดรูปที่ปราสาทตาพรหม 
   กล่าวกันว่าหากอยากดูอดีตของนครวัด และปราสาทบายนที่ถูกทิ้งร้างไว้ ๕๐๐ กว่าปีว่าเป็นเช่นไร ก่อนที่ อังรี มูโอต์ นักธรรมชาติวิทยาชาวฝรั่งเศส จะมาค้นพบในปี ๒๔๐๑ ให้มาดูได้ที่ปราสาทองค์นี้ 
   ปราสาทตาพรหมสร้างในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ ในปี ๑๗๒๙ เพื่อถวายแด่พระราชมารดา ถือเป็นวัดพุทธที่ใหญ่โตมาก
   รถมาหยุดส่งที่ปากทางเข้า เราต้องลงเดินไปตามทางเดิน ที่ตัดเข้าไปในแนวไม้ ครู่เดียวก็ถึงสิ่งก่อสร้างขนาดใหญ่ ที่กลมกลืนกับธรรมชาติรอบข้างยิ่ง
   ปราสาทตาพรหมที่ปรากฏแก่สายตานั้น อยู่ในสภาพปรักหักพังตามกาลเวลา กำแพงบางช่วงมีรากของต้นไม้ขนาดใหญ่โอบรัด รากขนาดยักษ์ของต้นปอ และต้นไทรอายุนับร้อยป ีคร่อมอยู่บนระเบียงวิหาร รากของมันชอนไชเข้าไปภายใน และโผล่ออกมาอีกด้านหนึ่ง ประหนึ่งระเบียงนั้นอยู่ในอ้อมกอดของรากต้นไทร แต่ระเบียงหลายแห่งรับน้ำหนักของต้นไม้ใหญ่ไม่ไหวก็พังทลายลงมา ต้นไม้บางต้นโผล่ขึ้นมากลางวิหาร งอกรากไปตามทางเดิน งัดเอาก้อนหินยักษ์หลุดออกมาด้วย

ผู้ว่าราชการกรุงพนมเปญ เป็นตำแหน่งที่มีอำนาจทางการเมืองสูงสุด เป็นอันดับสองในกัมพูชา นายเจีย โสภรา วัย ๔๙ ปี อดีตนักศึกษาแพทย์ คือผู้นำเบอร์สองรองจากนายฮุน เซน นายกรัฐมนตรี