 |
|||
|
นิตยสารสารคดี Feature Magazine | ISSN 0857-1538 | |
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
เกษร สิทธิหนิ้ว : รายงาน / ฝ่ายภาพ สารคดี : ภาพ |
||
|
|
เมื่อหนทางการปั้นอิฐมอญถึงทางตัน แต่จินตนาการไม่ได้ตีบตันไปด้วย ดินเหนียวที่เคยนำมาปั้นอิญมอญจึงถุกเสกสรรค์ให้เป็น ช้าง วัว ควาย และสัตว์เลี้ยงชนิดต่างๆ โดยเฉพาะหมู เรียกได้ว่าเป็นพระเอกของที่นี่เลยทีเดียว อันที่จริงเครื่องปั้นดินเผารุปสัตว์ต่างๆ มีให้เห็นอยู่ทุกที่ แต่..... เคยเห็นหมูนอนยิ้มร่าเอามือเกาพุงสบายใจเฉิบใหม ? แล้วหมูตัวเล็กยืนเอียงคอทำตาปริบๆ เหมือนขอความรักเล่า หมูจั๊กกะจี้ล่ะ เคยเห็นหรือไม่ ? บรรดาหมูๆ ในอากับกิริยาผิดธรรมชาติเหล่านี้อาจจะไม่ประทับใจหมู (ที่เป็นหมูจริงๆ แล้ว บังเอิญผ่านมาเห็น เพราะมันคงรู้สึกเสียชาติหมู) แต่ว่าถูกใจคนนัก |
|
|
"ใครๆ ก็ชอบความร่าเริงแจ่มใส อะไรที่ดูแล้วทำให้อารมณ์ดีคนก็ชอบกัน เวลาที่คนมายืนดูงานของเรา เขาก็ยิ้มๆ แล้วก็พากันซื้อไป" ผล ปัญญาวงศ์ หรือ "อ้ายผล"
เจ้าของผลงานพูดถึงสิ่งที่ทำให้บรรดาเครื่องปั้นดินเผารูปหมูและเพื่อนพ้องของกลุ่มเครื่องปั้นดินเผาหางดง เป็นที่ถูกใจลุกค้าหน้าใหม่และยังคงเป็นที่ต้องการของลูกค้าหน้าเก่าที่เคยซื้อไปชื่นชม |
||
 |
การบุกเบิกตลาดของกลุ่มเครื่องปั้นดินเผาหางดงคือการนำเอาผลงานไปเปิดตัวในงานแสดงสินค้าต่างๆ ในกรุงเทพฯ การเข้ากรุงเทพฯ ช่วงแรก ๆ สำหรับอ้ายผลแล้วเป็นสิ่งที่ "คิดหนัก" เอาการอยุ่ "เมื่อก่อนไม่อยากใป จะไป ๓ วัน คิด ๔ วัน ขับรถไปเองเพราะอยากรู้ทางกรุงเทพฯ ไม่รู้ทางก็จ้างแท๊กซี่นำ หลงประจำ ตอนนี้ก็ถือว่าคุ้มเหนื่อยเพราะการเอาของไปแสดงทำให้มีลูกค้ารู้จักเยอะขึ้น ตอนหลังลูกค้าทั้งคนไทยและคนต่างประเทศก็ตามมาซื้อกันถึงบ้านเอง" สินค้าใดๆ เมื่อได้เปิดตัวในตลาดและเป็นที่ยอมรับแล้วการลอกเลียนแบบก็เป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงได้ยาก สิ่งที่จะทำให้สินค้าอยู่รอดได้คือการคิดสร้างสรรค์อยู่ตลอดเวลา นอกจากตุ๊กตาดินเผารูปสัตว์ต่างๆ แล้ว ช่วง๓-๔ ปีที่ผ่านมาก็เริ่มปั้นงานชิ้นใหญ่ขึ้น เช่น รูปเด็กผู้หญิง เด็กผู้ชาย เณร และเริ่มเอาตุ๊กตาสัตว์ต่างๆ ที่มีมาประกอบเป็นอ่างน้ำพุด้วย เขาให้เหตุผลว่านอกจากจะสร้างความเคลื่อนไหวไม่ให้งานหยุดนิ่งอยู่กับที่แล้ว ยังตอบสนองความต้องการของลูกค้า ให้ลุกค้ามีทางเลือกมากขึ้น เช่น บางคนต้องการซื้อไปประดับตกแต่งสถานที่เช่น โรงแรม ร้านอาหาร เป็นต้น |
||
 |
ระหว่างที่คิดค้นรูปแบบและลักษณะการใช้งานแบบใหม่ เขาเชื่อว่าอีกหลายๆ คนก็กำลังเดินตามรอยทางที่เขาได้บุกเบิกไว้เมื่อ ๒-๓ ปีก่อน บางคนถึงกับถ่ายรูปเอาไปทำตาม "การลอกเลียนแบบมันเป็นธรรมดาสากล สินค้าอะไรก็ตามถ้าคนสนใจแล้วสักวันหนึ่งมันก็จะต้องล้นตลาด เป็นไปตามวงจรผลิตภัณฑ์ สิ่งที่เราทำได้ก็คือต้องคิดสร้างสรรค์ไปเรื่อยๆ หาเอกลักษณ์ให้กับงานตัวเอง ผมจะเน้นให้งานออกมาดูร่าเริง แจ่มใส หลักการปั้นและรูปแบบมันเป็นสิ่งที่ใครๆ ก็เรียนรู้ได้ แต่ว่าฝีมือและจินตนาการที่จะสะท้อนออกมาในงานเหล่านี้มันลอกกันไม่ได้ สิ่งที่ทำได้อีกอย่างคือเราจะทำของยากด้วยวิธีที่ง่ายที่สุด เช่น อ่างน้ำพุ ส่วนใหญ่พอทำแล้วจะแตก เราก็ต้องหาวิธีที่ง่ายที่สุดมาทำให้ได้" คงจะจริงอย่างว่า เพราะ หมู ช้าง วัว ควาย สุนัข ฯลฯ ของบ้านอื่น ๆ ก็มีรายละเอียดของรูปร่าง หน้าตา ลักษณะท่าทาง ที่แตกต่างกันออกไป แต่ทุกที่ให้ความรู้สึก "ดี" เหมือนกัน ซึ่งก็ไม่รู้ว่าเป็นเพราะงานปั้นรูปสัตว์น่ารัก ทะเล้นๆ หรือเป็นเพราะอากับกิริยาสบายๆ ระหว่างทำงานของเหล่าศิลปินพื้นบ้านเหล่านี้ |
||
 |
เคล็ดลับที่ทุกคนบอกเหมือนกันคืออย่าคาดคั้นให้มันออกมาเป็นอย่างนั้นอย่างนี้ ปั้นง่ายๆ สบายๆ แล้วงานมันจะสร้างสรรค์ออกมาเอง "บางทีตั้งใจจะปั้นช้าง ปั้นไปปั้นมา ออกมาเป็นหมา" ขั้นตอนการทำง่ายๆ คือ โม่ดินเหนียวให้ละเอียด ผสมน้ำแล้วนวดให้เหนียวพอดีปั้นได้ จากนั้นก็ปั้นไปตามจินตนาการ พอเนื้อดินหมาดๆ เอาน้ำลุบผิวดินให้เกลี้ยงเสร็จแล้วตากแดดให้แห้ง จึงค่อยเข้าเตาเผาเป็นเวลาหนึ่งวันหนึ่งคืน ก็เป็นอันเสร็จสรรพ ในวันหยุด อ้ายผลจะเกณฑ์เด็กในหมู่บ้านจะมาช่วยปั้น ช่วยเผาด้วย โดยเฉพาะช่วงเทศกาลของขวัญ นอกจากค่าจ้างที่เด็กๆ จะได้เป็นเงินวันละประมาณ ๑๐๐ - ๑๕๐ บาทแล้ว การได้มีวิชาชีพติดตัวคือสิ่งที่หวังว่าเด็กๆ จะได้รับติดตัวไป "เรียนจบกันแล้ว ใครที่อยากเอาดีทางนี้จะได้ไม่ต้องเข้าไปทำงานในเมือง" |
||
 |
นอกจากการพยายามถ่ายทอดวิชาการปั้นให้กับเด็กๆ ในหมู่บ้านแล้ว อ้ายผลเล่าว่าเคยไปสอนชาวบ้านในจังหวัดลำปางด้วย แต่ก็พบอุปสรรคคือลักษณะดินของแต่ละพื้นที่จะให้คุณสมบัติของเนื้องานต่างกัน
แต่นั่นก็ไม่ใช่อุปสรรคใหญ่คือความเคยชินกับการปั้นรูปแบบใดรูปแบบหนึ่ง เช่น ปั้นหม้อก็ปั้นได้แต่หม้ออย่างเดียว หรือบางคนอาจปั้นรูปสัตว์ให้ได้หน้าตาเหมือนที่เราทำ หรือไม่ก็ไปยิดติดกับอากับกิริยาจริงของสัตว์ชนิดนั้นๆ
จนไปปิดกั้นจินตนาการที่จะสร้างสรรค์งานออกมาได้ ดุเหมือนศิลปินผุ้นี้จะให้ความสำคัญกับจินตนาการและความรู้สึกสบาย ๆ ในการทำงานเป็นอย่างมาก เขาบอกว่าถ้าอารมณ์บูดบี้งก็อย่าเพิ่งทำดีกว่า เพราะมันจะแสดงออกมาในงานปั้นด้วย บางช่วงที่มีลูกค้าสั่งซื้อเป็นจำนวนมาก เช่น ช่วงเทศกาลของขวัญ การต้องเร่งผลิตงานอย่างมาก ด้วยความบีบคั้นจนเกินไปเพื่อจะได้เงินมากๆ เขาก็เลี่ยงเสีย "ถ้ารุ้สึกเครียดจะขึ้นหน้าตาไม่ได้ อารณ์คนปั้นเป็นอย่างไร รูปที่ออกมาก็เป็นอย่างนั้นแหละ อยากให้สัตว์พวกนี้มีหน้าตาตลก น่ารัก แจ่มใส เวลาคนซื้อไปก็จะได้รู้สึกสนุกด้วย ถ้าทำแล้วออกมามันไม่ได้อารมณ์อย่างที่ต้องการก็ไม่เอา บางคนท้อใจเวลาปั้นแล้วยังไม่ได้ขาย แต่อ้ายเชื่อว่างานแต่ละชิ้นมันมีเจ้าของของมันอยู่ บางทีเหมือนว่าจะไม่ได้ขาย แต่วันหนึ่งเจ้าของเขาจะมาเจอเอง" คงเป็นเช่นนั้นจริงๆ เพราะแต่ละคนที่แวะเข้ามาชม ก็ถูกชะตาซื้อติดไม้ติดมือไปคนละตัวสองตัว ด้วยสนนราคาตั้งแต่ชิ้นละ ๑๐ บาทไปจนถึงชิ้นใหญ่ราคา ๓,๐๐๐ - ๔,๐๐๐ บาท |
||
 |
หากสนใจจะไปชมหมูดินและเพื่อนพ้องเหล่านี้ถึงถิ่น ก็มุ่งหน้าไปที่ ต.สันผักหวาน อ.หางดง จ.เชียงใหม่ แล้วถามหาบ้านอ้ายผล ปัญญาวงศ์ หรือมองหาบ้านของสมาชิกกลุ่มประติมากรรมเครื่องปั้นดินเผา ด้วยวิธีง่ายๆ คือ
เมื่อเข้าไปในหมู่บ้านแล้วลองชำเลืองดูว่าบ้านไหนมีตุ๊กตารูปสัตว์วางเรียงรายตั้งแต่ประตูบ้านเป็นต้นไป แสดงว่าถึงที่แล้ว อย่าเพิ่งด่วนซื้อ ลองสำรวจให้ทั่วหมู่บ้านก่อน ผีมือการปั้นของแต่ละคน ผลงานของแต่ละครอบครัวล้วนมีรายละเอียดที่แตกต่างกัน แต่ที่เหมือนกันอย่างหนึ่งก็คือ มันเป็นผลงานที่ออกมาจากจินตนาการ และอารมณ์ของศิลปินผู้นั้นเหมือน ๆ กัน |