เสือแม่ลูก จ่าเพียร และสืบ นาคะเสถียร

ปีนี้เป็นปีเสือ แต่มีเสือหลายตัวตายจากไป

เสือเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีศักดิ์ศรี สง่างาม กล้าหาญ น่าเกรงขาม ไม่ทำร้ายใครหากไม่จำเป็น

11 มีนาคม ที่ผ่านมา  ท่ามกลางข่าวความวุ่นวายทางการเมือง มีข่าวเล็ก ๆ ทางหน้าหนังสือพิมพ์ที่สร้างความสะเทือนใจให้กับคนทั่วไป เมื่อเจ้าหน้าที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ได้พบซากเสือแม่ลูกอ่อนสามตัวถูกวางยาเบื่อตายอนาถกลางป่า  ด้วยฝีมือของพรานใจโหด

เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าพบว่านายพรานได้วางยาพิษฆ่าเสือโคร่งจำนวนสามตัว โดยใช้เนื้อเก้งผสมยาพิษชนิดรุนแรงวางล่อเป็นเหยื่อตามด่านสัตว์ เจ้าหน้าที่ฯ ได้พบซากแม่เสือโคร่งตัวแรกในสภาพถูกถลกหนัง เลาะเอากระดูกไปหมด ถูกทิ้งไว้เหลือแต่ซากเนื้อที่มีอุ้งเท้าติดอยู่ และพบลูกเสือโคร่งขนาดเล็กอีกสองตัวนอนตายอยู่ใกล้กัน

รายงานข่าวยังเพิ่มเติมว่า บริเวณพื้นที่พบซากเสือโดยรอบ ยังพบร่องรอยการดิ้นอย่างทุรนทุรายเพราะความเจ็บปวดเป็นวงกว้าง จากยาพิษในเนื้อเก้งที่กินเข้าไป และยังมีร่องรอยการกัด ข่วนต้นไม้ ก่อนที่นายพรานจะแกะรอยตามแล่เอาหนัง เนื้อ กระดูก อวัยวะเพศไปขายทำยาโด๊ป

คืนนั้นผมดูข่าวทางโทรทัศน์ เห็นภาพเสือแม่ลูกแล้วนอนไม่หลับครับ เศร้าใจอย่างบอกไม่ถูก ชีวิตสัตว์ป่า ที่ไม่เคยเบียดเบียนมนุษย์ มีราคาถูกมากในประเทศนี้

อันที่จริงตอนต้นปีที่ผ่านมารัฐบาลไทยเพิ่งได้หน้าเป็นข่าวไปทั่วโลก  เมื่ออาสาเป็นเจ้าภาพจัดประชุมเสือโคร่งโลก ทำให้ทราบว่าประชากรเสือโคร่งทั่วโลกอยู่ในภาวะเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์  ปัจจุบันเหลืออยู่เพียง 3,200 ตัว ประมาณ 300 ตัว อาศัยอยู่ในป่าของประเทศไทย ส่วนใหญ่อยู่ในป่าห้วยขาแข้ง  ซึ่งถือได้ว่าเป็นประเทศที่มีประชากรเสือโคร่งอินโดจีนมากที่สุดในเอเชีย

เสือแม่ลูกสามตัวตายจากไปไม่ทันไร วันรุ่งขึ้นมีข่าวสะเทือนใจคนไปทั้งประเทศ

12 มีนาคม สังคมไทยได้สูญเสียข้าราชการผู้ซื่อสัตย์ต่อแผ่นดินไปอีกราย คือจ่าเพียร หรือ พ.ต.อ.สมเพียร เอกสมญา ผกก.สภ.บันนังสตา จ.ยะลา เนื่องจากถูกกลุ่มผู้ก่อความไม่สงบลอบวางระเบิดรถยนต์

“กูไม่ได้ทำเพื่อประโยชน์ของตัวเอง อีกปีเดียวกูก็เกษียณแล้ว แต่กูทำไปเพื่อตำรวจ ทหาร อส. ใน ๓ จังหวัด   คนทำความดีควรได้รับการดูแลตอบแทนบ้าง”

คำพูดของ พ.ต.อ.สมเพียร เอกสมญา ที่บอกให้ลูกน้องได้เข้าใจการเดินทางเข้ากรุงเทพฯ เพื่อร้องเรียนต่อนายกรัฐมนตรี ว่าไม่ได้รับความเป็นธรรมจากการแต่งตั้ง ในฐานะที่ปฏิบัติหน้าที่ชายแดนภาคใต้มาร่วม 40 ปี และต้องการย้ายออกนอกพื้นที่ เพื่อความสบายใจของครอบครัว ในช่วงปีสุดท้ายของชีวิตราชการ

ตลอดระยะเวลาสี่สิบปีในชีวิตข้าราชการในจังหวัดชายแดนภาคใต้  จ่าเพียรเป็นตำนานของผู้พิทักษ์สันติราษฎร์ นับแต่จบการศึกษาจากโรงเรียนตำรวจภูธร จ.ยะลา ก็บรรจุเข้ารับราชการที่ อ.บันนังสตา เขาผ่านการต่อสู้กับการก่อการร้ายทุกยุคทุกสมัย เสี่ยงเป็นเสี่ยงตายตั้งแต่โจรจีนคอมมิวนิสต์ ขบวนการแบ่งแยกดินแดนภาคใต้ ผกค. ยิงปะทะกับฝ่ายตรงข้ามนับร้อยครั้ง ที่หนักสุดคือในช่วงปี 2519 ถูกสะเก็ดระเบิดเข้าที่ขาซ้ายจนเกือบพิการ จนได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีศักดิ์รามาธิบดี เหรียญรามมาลาเข็มกล้ากลางสมร

เขาเป็นคนทำงานหนักถึงลูกถึงคน ไม่เห็นแก่เหน็ดเหนื่อย เป็นที่รักยิ่งของชาวบ้านและผู้ใต้บังคับบัญชา

“ผมทำงานในภาคใต้มายาวนาน เคยปะทะผู้ร้ายเกือบ 100 ครั้ง บาดเจ็บ 8 – 9 ครั้ง วิสามัญผู้ร้าย 22 คน  คิดว่าผลงานขนาดนี้ เมื่อถึงเวลาจะได้อะไรตอบแทน แต่สิ่งที่ได้กลับเป็นคำสั่งแต่งตั้งโยกย้าย ที่ใครหลายคนบอกว่า  แย่ที่สุดในชีวิต เนื่องจากมีการข้ามอาวุโส และเล่นพรรคเล่นพวกจำนวนมาก”

ความตายของจ่าเพียรทำให้ผมนึกถึง ข้าราชการผู้ซื่อสัตย์คนหนึ่งของเมืองไทยที่มีชะตากรรมแทบจะไม่ต่างกัน

ปีนี้เป็นวาระครบรอบ 20 ปีการเสียชีวิตของคุณสืบ นาคะเสถียร อดีตหัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง

ย้อนอดีตไปตอนรุ่งสางของวันที่ 1 กันยายน 2533 ในราวป่าห้วยขาแข้ง ได้มีเสียงปืนดังขึ้นหนึ่งนัด เจ้าหน้าที่แถวนั้นคิดว่าเป็นเสียงปืนของบรรดานายพรานที่ชอบแอบมาล่าสัตว์ แต่พอตอนสายๆ มาทราบทีหลังว่า เป็นเสียงปืนที่คุณสืบได้ยิงตัวตายในบ้านพักของเขาเอง

เสียงปืนนัดนั้นได้ปลุกให้คนทั้งประเทศสะเทือนใจต่อการจากไปของข้าราชการป่าไม้ตัวเล็กๆ ผู้ทุ่มกายทุ่มใจ เสี่ยงชีวิตเฝ้าดูแลป่าห้วยขาแข้งที่มีพื้นที่ใหญ่กว่ากรุงเทพมหานครแต่ไม่มีใครเห็นคุณค่าการรักษาป่าอนุรักษ์โดยเฉพาะผู้มีอำนาจในบ้านเมืองที่ไม่เคยสนใจหรือใส่ใจการอนุรักษ์ธรรมชาติ

ผมจำได้ว่า ก่อนตายไม่นาน คุณสืบได้หอบเอาหลักฐานการตัดไม้ทำลายป่าของกลุ่มคนผู้มีอิทธิพลในท้องถิ่น  ไปมอบให้กับผู้มีอำนาจระดับรัฐมนตรี และระบายความในใจที่เจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่าต้องตกเป็นเหยื่อกระสุนจากอิทธิพลเถื่อนคนแล้วคนเล่า แต่สุดท้ายก็ไม่มีใครสนใจ ไม่ว่าจะเป็นนักการเมืองหรือข้าราชการระดับสูง

สืบ นาคะเสถียร เป็นคนมุ่งมั่นในการทำงานมาตลอด เขาทราบดีว่าแม้จะเหน็ดเหนื่อยตรากตรำทำงานหนัก  ภายใต้แรงกดดันเพียงใด อาจจะไม่มีทางสำเร็จ หากคนภายนอกไม่ได้หันมาให้ความสำคัญต่อการอนุรักษ์ป่าอย่างจริงจัง  ดังนั้นการจะทำให้ผู้คนหันมาสนใจการรักษาป่าอนุรักษ์ อาจจะมีหนทางเดียว

ภายหลังเสียงปืนนัดนั้น ผู้คนในสังคมต่างสะเทือนใจต่อการสูญเสียข้าราชการผู้ซื่อสัตย์ ทำงานหนักอย่างเสี่ยงเป็นเสี่ยงตายและยอมเสียสละชีวิตตัวเองเพื่อบอกให้คนทราบว่าเกิดอะไรขึ้นในป่าห้วยขาแข้ง

ผมยังจำได้ดีว่า ภายหลังการตายของคุณสืบเพียงอาทิตย์เดียว  ที่ป่าห้วยขาแข้ง ไม่ไกลจากบ้านพักของคุณสืบ มีข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ทั้งฝ่ายพลเรือน ทหาร ตำรวจ หลายร้อยคนมาประชุมกัน เพื่อจะหาทางรักษาป่าห้วยขาแข้งอย่างจริงจัง  ซึ่งเป็นสิ่งที่คุณสืบรอมาตลอดชีวิต

หากไม่มีเสียงปืนนัดนั้น ผมเชื่อว่าการประชุมวันนั้นคงไม่เกิดขึ้นอย่างแน่นอน

หากคุณสืบยังมีชีวิตจนถึงทุกวันนี้ เขาคงอายุมากกว่า พ.ต.อ.สมเพียรหรือจ่าเพียรสองสามปี อาจเรียกได้ว่าเป็นคนรุ่นใกล้เคียงกัน  คุณสืบกับจ่าเพียร ต่างเป็นข้าราชการผู้ซื่อสัตย์ อุทิศชีวิตเพื่อสังคมอย่างไม่เห็นแก่เหน็ดเหนื่อย แต่สุดท้ายทั้งคู่ก็ล้วนเป็นเหยื่อสังเวยความเน่าเฟะของระบบราชการไทย

งานศพของคุณสืบ กับงานศพของจ่าเพียร ไม่ได้มีอะไรแตกต่างกันมีผู้หลักผู้ใหญ่ บุคคลสำคัญ คนมีชื่อเสียงมาร่วมงานศพมากมาย ทุกคนได้แต่กล่าวคำว่า เสียใจ  แต่แทบจะไม่มีค่าอันใด เพราะมันสายเกินไปเสียแล้วกับสิ่งที่พวกเขาเคยเรียกร้องและขอร้องมาตลอดชีวิต

ทั้งสองท่านตายไป เพื่อประจานความเน่าเฟะของระบบราชการประจานความยุติธรรมในสังคมไทย โดยเฉพาะ  ผู้มีอำนาจที่ไม่เคยสนใจอะไรนอกจากผลประโยชน์ของตัวเองและพวกพ้อง

หลายปีมาแล้ว  เสือเมืองไทยทยอยตายลงไปเรื่อย ๆ   จวนเจียนจะสูญพันธุ์จริง ๆ

มติชน  28 มีนาคม 2553